Evliliğin İptali Davası Nedir?

4721 sayılı Medeni Kanunun 145. ile 160. maddeleri arasında evliliğin iptali davası ile ilgili düzenlemeler yer alır. Evliliğin iptali ile boşanma hali arasında ise fark vardır. Buna göre; evlilik sözleşmesinin usulüne uygun yapılmadığı, bu nedenle evliliğin geçersiz olduğunun ileri sürüldüğü dava evliliğin iptali davası iken; boşanma davasında ise geçerli bir şekilde meydana gelen bir evliliğin diğer tarafın kusuru ile sürdürülemeyecek hale geldiği iddia edilir.

Medeni Kanuna göre evliliğin sona ermesine sebep olacak temel hususlar aşağıda sıralanmıştır;

• Taraflardan birinin boşanma davası açması,
• Evli olan eşlerden birinin vefat etmesi,
• Ölüm tehlikesi içinde kaybolmuş ve kendisinden belirli bir süre haber alınamamış olan eş hakkında gaiplik kararı verilmesi halinde,
• Geçersizlik sebebiyle evliliğin iptali halinde.

Evliliğin Geçersizliği Nedeniyle İptali Davasının Şartları Nelerdir?

Resmi bir memur önünde yapılmış olmasına rağmen evlilik için geçersizlik nedenleri mevcut ise söz konusu evliliğin iptali için dava açılabilir. Mutlak butlan ve nisbi butlan olmak üzere evliliğin geçersizliği sebebiyle iptali için iki temel sebebe dayanarak dava açılabilir. Aşağıda verilen kanun maddeleriyle evliliğin mutlak butlan ve nisbi butlanla iptali için nedenlere yer verilmiştir.

Evliliğin Mutlak Butlanla Geçersiz Olma Nedenleri

4721 sayılı Medeni Kanunun 145. Madde

Aşağıdaki hâllerde evlenme mutlak butlanla batıldır:

1. Eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması,
2. Eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması,
3. Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması,
4. Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlığın bulunması.

Evliliğin Nisbi Butlanla Geçersiz Olma Nedenleri

Ayırt Etme Gücünden Geçici Yoksunluk

Madde 148

Evlenme sırasında geçici bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun olan eş, evlenmenin iptalini dava edebilir.

Yanılma

Madde 149

Aşağıdaki durumlarda eşlerden biri evlenmenin iptalini dava edebilir:

1. Evlenmeyi hiç istemediği veya evlendiği kişiyle evlenmeyi düşünmediği hâlde yanılarak bu evlenmeye razı olmuşsa,
2. Eşinde bulunmaması onunla birlikte yaşamayı kendisi için çekilmez bir duruma sokacak derecede önemli bir nitelikte yanılarak evlenmişse.

Aldatma

Madde 150

Aşağıdaki durumlarda eşlerden biri evlenmenin iptalini dava edebilir:

1. Eşinin namus ve onuru hakkında doğrudan doğruya onun tarafından veya onun bilgisi altında bir başkası tarafından aldatılarak evlenmeye razı olmuşsa,
2. Davacının veya altsoyunun sağlığı için ağır tehlike oluşturan bir hastalık kendisinden gizlenmişse.

Korkutma

Madde 151

Kendisinin veya yakınlarından birinin hayatı, sağlığı veya namus ve onuruna yönelik pek yakın ve ağır bir tehlike ile korkutularak evlenmeye razı edilmiş eş, evlenmenin iptalini dava edebilir.

Kimler Evliliğin İptali Davası Açabilir?

Mutlak butlan sebeplerinin var olması halinde evliliğin geçersizliği sebebiyle iptal davası cumhuriyet savcısı, ilgili kişiler ve eşler tarafından açılabilir. Nisbi butlan sebeplerinin var olması halinde ise evliliğin geçersizliği sebebiyle iptal davası yalnızca eşler ve bazı durumda yasal temsilciler tarafından açabilir. Söz konusu davanın taraflarının bir avukat aracılığı ile de iptal davası açması mümkündür. Aşağıda söz konusu dava açma hakkı ile ilgili kanun maddelerine yer verilmiştir.

Türk Medeni Kanunu 146. Madde

“Mutlak butlan davası, Cumhuriyet savcısı tarafından re'sen açılır. Bu dava, ilgisi olan herkes tarafından da açılabilir.”

Türk Medeni Kanunu 147. Madde

“Sona ermiş bir evliliğin mutlak butlanı Cumhuriyet savcısı tarafından re'sen dava edilemez; fakat her ilgili, mutlak butlanın karar altına alınmasını isteyebilir.”

Evliliğin İptali (Butlanı) Davası Açma Süresi Nedir?

Mutlak butlan sebeplerin var olması durumunda Medeni Kanunda evliliğin iptali davası açabilmek için herhangi bir hak düşürücü süreye yer verilmemiştir. Söz konusu evliliğin her aşamasında evlilik iptali için dava açmak mümkündür. Evlilik ilişkisi devam ettiği sürece Cumhuriyet Savcısı, eşler ve ilgililer tarafından evliliğin iptali için dava açılabilir. Türk Medeni Kanunu 147. maddenin 1. fıkrasına göre; Ölüm vs. gibi bazı durumlarda ise, söz konusu evlilik ilişkisi bitmiş olsa dahi ilgililer tarafından mutlak butlan davası açılabilir. Söz konusu bu durum ilgili kanun maddesinde: “Ayırt etme gücünün sonradan kazanılması veya akıl hastalığının iyileşmiş olması durumlarında mutlak butlan davasını yalnız ayırt etme gücünü sonradan kazanan veya akıl hastalığı iyileşen eş açabilir. Evliyken yeniden evlenen bir kimsenin önceki evliliği mutlak butlan kararı verilmeden önce sona ermişse ve ikinci evlenmede diğer eş iyiniyetli ise, bu evlenmenin butlanına karar verilemez.” şeklinde verilmiştir.

Nisbi butlan sebeplerinden dolayı evlilik iptali davası açılabilmesi için Medeni Kanunda 6 ay ve 5 yıllık hak düşürücü sürelere yer verilmiştir. Türk Medeni Kanunu 152. maddeye göre; nisbi butlan sebeplerinden kaynaklı olarak dava açma hakkı, söz konusu iptal sebebinin öğrenildiği ya da korku etkisinin ortadan kalktığı tarihten itibaren olmak üzere altı ay ya da en geç söz konusu evlilik üzerinden 5 yıl geçmesinin ardından düşer. Aşağıda söz konusu bu sürelerle ilgili kanun maddesine yer verilmiştir.

Türk Medeni Kanunu 152. Madde

“İptal davası açma hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak altı ay ve her hâlde evlenmenin üzerinden beş yıl geçmekle düşer.”

Evlenmenin İptali Şartları Nelerdir?

Örnek bir davada taraflar arasında görülen boşanma davası sırasında davacı taraf evliliğin iptaline karar verilmesini talep etmiştir. Bu durumda davalı taraf tarafından söz konusu iptal talebi kabul edilmiştir ve mahkeme tarafından söz konusu evliliğin iptaline karar verilmiştir. Mahkemenin hükmü temyiz edilmeden kesinleşmiştir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 145. maddesinde yer alan düzenlemelere göre mutlak butlan, 149,150 ve 151. maddelerinde yer alan düzenlemelere göre ise nisbi butlan halleri düzenlenmiştir. İlgili örnek dosya kapsamında yer alan bilgilere göre; davalı ile davacı olan kişilerin taraflar arasında yapılmış olan anlaşma çerçevesinde tarafların evlilik sürecinde hiç bir araya gelmedikleri anlaşılmıştır. Söz konusu tarafların evlenmelerine rağmen evlilik süresince hiç bir araya gelmemeleri sebebi ile Türk Medeni Kanununda düzenlenmiş olan evlenmenin iptali şartlarında düzenlenmemiştir. Buna göre ise; davanın kabulüne ve evliliğin iptal edilmesine karar verilmesi usul ve yasalara aykırılık teşkil ettiği için hükmün bozulmasına karar verilmiştir.