Ceza Zamanaşımı Nedir?

İlgili sanık hakkında mahkumiyet hükmü kurulması üzerine mahkeme tarafından verilen cezanın infazının 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 68. maddesinde yazan süreler içinde gerçekleştirilmesi gerekliliği ceza zamanaşımı olarak adlandırılır. Burada belirtmek gerekir ki; bir suç hakkında verilen mahkumiyet kararı ceza zamanaşımına uğramış ise söz konusu cezanın infaz edilmesi kanuni anlamda mümkün değildir. Bu nedenle mahkeme tarafından verilen cezanın kesinleşmesinin ardından söz konusu ceza ceza zamanaşımına uğramadan önce infaz edilmesi gerekir. Burada önemle vurgulamak gerekir ki ceza zamanaşımı süresinin dolmasının ardından hükümlü olan kişinin cezasının infazı artık mümkün değildir. Ceza zamanaşımı ile ilgili Türk Ceza Kanunu 68. maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Türk Ceza Kanunu Madde 68

(1) Bu maddede yazılı cezalar aşağıdaki sürelerin geçmesiyle infaz edilmez:

• a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarında kırk yıl.
• b) Müebbet hapis cezalarında otuz yıl.
• c) Yirmi yıl ve daha fazla süreli hapis cezalarında yirmidört yıl.
• d) Beş yıldan fazla hapis cezalarında yirmi yıl.
• e) Beş yıla kadar hapis ve adlî para cezalarında on yıl.

(2) Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanlar hakkında, bu sürelerin yarısının; onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında ise, üçte ikisinin geçmesiyle ceza infaz edilmez.

(3) Bu Kanunun İkinci Kitabının Dördüncü Kısmında yazılı yurt dışında işlenmiş suçlar dolayısıyla verilmiş ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis veya on yıldan fazla hapis cezalarında zamanaşımı uygulanmaz.

(4) Türleri başka başka cezaları içeren hükümler, en ağır ceza için konulan sürenin geçmesiyle infaz edilmez.

(5) Ceza zamanaşımı, hükmün kesinleştiği veya infazın herhangi bir suretle kesintiye uğradığı günden itibaren işlemeye başlar ve kalan ceza miktarı esas alınarak süre hesaplanır.

Ceza Zamanaşımı Sürelerinde İstisnai Haller Nelerdir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki ceza zamanaşımı süreleri için yaştan kaynaklı istisnai haller mevcuttur. Burada vurgulamak gerekir ki ilgili failin söz konusu fiili işlediği sırada yaşı önem taşır. Buna göre failin yaşı ile ceza zamanaşımı süreleri arasındaki ilişkiye aşağıda yer verilmiştir;

• Fail on iki yaşını tamamlamış ve on beş yaşını doldurmamış ise yukarıda yer verilen Türk Ceza Kanunu 68. maddesinde belirtilen sürelerin yarısının geçmesi halinde,
• Failin on beş yaşını doldurmuş olmasına rağmen on sekiz yaşını doldurmaması durumunda ise üçte ikisinin dolması ya da geçmesi halinde,

Söz konusu cezaların infaz edilmesi mümkün değildir.

Ceza Davalarında Ceza Zamanaşımı Ne Zaman Başlar?

Sanık hakkında verilen hükmün kesinleşmesi ile ya da ilgili hükümlünün infazının kesintiye uğraması ile ceza zamanaşımı için süre işlemeye başlar. Söz konusu sürenin hesaplanmasında kalan ceza süresi göz önüne alınarak hesaplama yapılır. Burada belirtmek gerekir ki gün, ay ve yıl şeklinde ceza zamanaşımı süresi hesabı yapılır. Şüpheli, sanık ya da hükümlü olan kişi ceza zamanaşımı süresinden feragat edemez çünkü söz konusu bu süreler resen uygulanır.

Ceza Zamanaşımı Sürelerinde Dikkate Alınması Gereken Hak Yoksunlukları Nelerdir?

Türk Ceza Kanunu’nun 69. maddesinde “Cezaya bağlı olan veya hükümde belirtilen hak yoksunluklarının süresi ceza zamanaşımı doluncaya kadar devam eder.” ifadesine yer verilmiştir. İlgili kanun maddesine göre Ceza Mahkemesinin kararından cezayla birlikte hüküm verilen hak yoksunlukları ya da cezaya bağlı hak yoksunlukları ceza zamanaşımı süresi boyunca varlığını korumaya devam eder. Söz konusu kanun maddesinin atıf yapılan Türk Ceza Kanunu 53. maddesinde yer alan güvenlik tedbirleri niteliğinde olan hak yoksunlukları hüküm altına alınmıştır. İlgili maddeye aşağıda yer verilmiştir.

Türk Ceza Kanunu Madde 53

(1) Kişi, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkûmiyetin kanuni sonucu olarak;

• a) Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten,
• b) Seçme ve seçilme ehliyetinden (…),
• c) Velayet hakkından; vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan,
• d) Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan,
• e) Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten, Yoksun bırakılır.

(2) Kişi, işlemiş bulunduğu suç dolayısıyla mahkûm olduğu hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar bu hakları kullanamaz.

(3) Mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu salıverilen hükümlünün kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanmaz. Mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu salıverilen hükümlü hakkında birinci fıkranın (e) bendinde söz konusu edilen hak yoksunluğunun uygulanmamasına karar verilebilir.

(4) Kısa süreli hapis cezası ertelenmiş veya fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz.

(5) Birinci fıkrada sayılan hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla hapis cezasına mahkûmiyet halinde, ayrıca, cezanın infazından sonra işlemek üzere, hükmolunan cezanın yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. Bu hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla sadece adlî para cezasına mahkûmiyet halinde, hükümde belirtilen gün sayısının yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. Hükmün kesinleşmesiyle icraya konan yasaklama ile ilgili süre, adlî para cezasının tamamen infazından itibaren işlemeye başlar.

(6) Belli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla işlenen taksirli suçtan mahkûmiyet halinde, üç aydan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere, bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınmasına karar verilebilir. Yasaklama ve geri alma hükmün kesinleşmesiyle yürürlüğe girer ve süre, cezanın tümüyle infazından itibaren işlemeye başlar.