Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Nedir?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması hukukumuzda oldukça karşılaşılan bir ifadedir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, sanığın hakkında verilen cezanın belirlenmiş bir denetim süresince sonuç doğurmaması anlamına gelmektedir. Bununla birlikte hükmün açıklanmasının geri bırakılmasıyla sanık kasıtlı olarak denetim süresince bir suç işlemez ve durumun gerektirdiği yükümlülüklere uygun davranırsa ceza kararı ortadan kalkar ve davanın düşmesini sağlayan bir cezanın bireyselleştirilmesi kurumudur. (Ceza Muhakemesi Kanunu Md. 231)

Hukukumuzda takdiri indirim, cezanın ertelenmesi gibi bireyselleştirme kurumlarında mahkemenin kararı belli başlı hukuki sonuçlar meydana getirirken, hükmün açıklanmasının geri bırakılması durumunda ortada sonuç meydana getirecek bir mahkeme kararı bulunmamaktadır. Basitçe mahkeme, hukuk sisteminin içinde sonuç meydana getirecek şekilde kesin ve net olarak kararını açıklamamış, bunun yerine açıklamayı geri bırakmıştır.HAGB kararı suç işleyen sanığa ceza hukukunun müdahalesini askıya alarak adeta ikinci bir şans tanımaktadır.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Şartları

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması yalnızca hakimin yetkisine bağlı değildir. Hakimin HAGB kararı verebilmesi için Ceza Muhakemesi Kanunu’nda belirtilen şartların vücut bulması gerekmektedir. Bu şartlar şunlardan oluşur:

• Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Verilemeyecek Suçlar
• Hapis Cezasında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
• Adli Para Cezasında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Verilemeyecek Suçlar

Hukuk sistemimizde özel kanunlarla düzenlenmiş HAGB kararının verilemeyeceği suç tipleri mevcuttur. Bu suç tiplerinde sanık hakkında hükmün açıklamasının geri bırakılması kararı verilmesi mümkün değildir.

• 477 sayılı Disiplin Mahkemeleri Kanunu md. 63/2 gereği, bu kanun kapsamındaki disiplin suçlarının ceza miktarı ne olursa olsun hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Ancak, disiplin suçu 26.02.2008 tarihinden önce işlenmişse hükmün açıklanmasının geri bırakılması hükümleri uygulanabilir.
• Karşılıksız çek keşide etme suçu (5491 sayılı Çek Kanunu md.5/10),
• İmar Kirliliğine Neden Olma Suçu,
• Disiplin veya tazyik hapsi gerektiren fiiller (Örneğin, taahhüdü ihlal veya nafaka borcunun ödenmemesi suçu nedeniyle hükmedilen tazyik hapsi; duruşma disiplinine aykırılık nedeniyle hakim tarafından hükmedilen disiplin hapsi).
• Anayasanın 174 üncü maddesinde koruma altına alınan inkılâp kanunlarında yer alan suçlar (CMK md.231/14).

Bunlarla birlikte 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu çerçevesinde düzenlenen suçlar arasında 6352 sayılı Kanun m.105/2-b maddesiyle gündeme gelen değişikliklerle birlikte HAGB kararı uygulama alanı bulabilmektedir. Bu duruma örnek olarak propaganda, örgüte yardım etme suçlarında diğer şartların da varlığı halinde sanık hakkında HAGB kararı verilebilir.

Hapis Cezasında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Hapis Cezasında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması durumunda HAGB kararının verilebilmesi için mahkemece yapılan yargılamanın sonucunda ortaya çıkan ceza eğer hapis cezasıysa 2 yıl ve 2 yıldan daha az süreli hapis cezası olması gerekmektedir. 18 yaşından küçük sanıklar için de durum aynı şekilde, 2 yıl ve 2 yıldan daha az süreli hapis cezası olmalıdır. Suçun niteliğinin bir önceki Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Verilemeyecek Suçlar maddesindekiler hariç olarak ne olduğunun bir önemi yoktur, önemli olan hapis cezasının miktarıdır.

Adli Para Cezasında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Adli para cezası farklı yollarla verilebilen bir ceza türüdür. Yani, doğrudan adli para cezası verilebildiği gibi hapis cezasının adli para cezasına da çevrilebilmesi durumu mevcuttur. Mahkemece yapılan yargılamanın sonucunda sanığa doğrudan yalnızca adli para cezası veya hapis cezasının yanı sıra doğrudan adli para cezasına karar verilmiş ise bu para cezası için HAGB kararı verilebilmektedir. Buradaki asıl dikkat edilmesi gereken nokta adli para cezası için HAGB kararı verilebilmesi için bu cezanın doğrudan verilmesi gerekmektedir. Hapis cezasından çevrilen adli para cezası alan sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesi mümkün olmayacaktır.

Sanık Açısından Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Şartları

• Hakkında HAGB Kararı Verilecek Sanığın Daha Önce Kasıtlı Bir Suçtan Mahkum Olmaması,
• Suç Nedeniyle Mağdurun Uğradığı Zararın Giderilmesi,
• Mahkemece Sanığın Tekrar Suç İşlemeyeceği Kanaatine Varılması,
• Sanığın Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına Onay Vermesi.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması 5 Yıllık Süre Ne Zaman Başlar?

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun hükmün açıklanmasının geri bırakılması için gerekli şartlarının sağlanması durumunda sanık hakkında verilen hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı 5 yıllık bir denetim sürecini kapsar. Bu 5 yıllık denetim süresi HAGB kararının kesinleştiği tarihten itibaren başlamaktadır.

HAGB Kararı Sonucunda 5 Yıl İçerisinde Suç İşlerse Ne Olur?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararıyla birlikte sanık 5 yıllık bir denetim sürecine tabi olur. Bu 5 yıllık denetim süresi içerisinde herhangi bir kasıtlı suç işlememesi durumunda hakkında kurulan hüküm tamamen ortadan kalkacaktır.

Denetim süresi içindeyken kasten yeni bir suçun işlenmesi halinde veya denetimli serbestlik tedbirleri sorumluluklarına aykırı davranması durumunda mahkeme ilgili hükmü açıklayarak sanığın cezasını kesinleştirir. Ancak mahkeme sorumlulukları yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek, cezanın yarısına kadarlık kısmının infaz edilmemesine ya da koşullar uygun ise hükümde yer alan hapis cezasının ertelenmesine veya diğer seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkumiyet hükmüne hükmedebilir. (CMK m.231/11)