İrtikap Suçu Nedir? İrtikap Suçunun Şartları Nelerdir?

Kelime anlamı olarak kötü iş yapma anlamına gelen irtikap suçu, bir kamu görevlisinin, görevinden sağladığı nüfuzu kötüye kullanarak, kişilerden kendisine veya bir başkasına yarar sağlamaya, bu kişileri yarar sağlama yönünde vaatte bulunmaya yönlendirmesiyle meydana gelen suçtur. Tek taraflı olarak kamu görevlisinin mağdurun iradesini etkilemesi sonucunda işlenen bir suçtur. Bu suçu kanun koyucu Türk Ceza Kanunu’nun 250. maddesinde düzenlemiştir.

İrtikap Suçunun Şartları Nelerdir?

Failin kamu görevlisi olması gerekir. Kanunen bu suç herkes tarafından işlenemez. Ancak bu suça kamu görevlisi dışındaki kişilerin iştirak etmesi mümkündür.

İrtikap suçu kastla işlenebilen bir suçtur. Kişi bilerek ve isteyerek suçu işlemelidir.

İrtikap Suçunun İşleniş Biçimleri Ve Cezaları

İrtikap suçu seçimlik hareketli suç olup üç farklı şekilde işlenmesi mümkündür. İlgili maddede kanun koyucu bu suçun icbar, ikna ve hatadan yararlanmaya ek olarak denetim görevinin ihmali ile de meydana gelebileceğini düzenlemiştir;

İcbar (Zorlama) Suretiyle İrtikap Suçu ve Cezası (TCK 250/1)

Kamu görevlisinin görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına ve bunu zor kullanarak yapması durumunda bu suç meydana gelir. Bu zorlama mağduru belli bir yönde davranması için iradesine yönelik olup fiziki cebir veya şiddet değil manevi cebirdir. Kamu görevlisinin haksız tutum ve davranışları karşısında, kişinin haklı bir işinin gereği gibi, hiç veya en azından vaktinde görülmeyeceği endişesiyle, kendisini mecbur hissederek, kamu görevlisine veya yönlendireceği kişiye menfaat temin etmiş olması halinde, icbarın varlığı kabul edilir. İcbar suretiyle irtikap suçunun cezası, 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezasıdır.

İkna Suretiyle İrtikap Suçu ve Cezası (TCK 250/2)

Kamu görevlisinin görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi ikna etmesiyle bu suç meydana gelir. Kamu görevlisi hileli davranışlarıyla mağdurun iradesini baskı altına alır ve bu hileli davranışlar bu suçun meydana gelebilmesi için bu davranışların neticeyi gerçekleştirmeye elverişli olması gerekmektedir. Mağdur sözlü bir şekilde ikna edilebileceği gibi yazılı sahte evrak kullanılarak da ikna edilebilir. İkna suretiyle irtikap suçunun cezası, 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasıdır.

Hatadan Yararlanma Suretiyle İrtikap Suçu ve Cezası (TCK 250/3)

Kamu görevlisinin görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanarak pasif kalma suretiyle mağdurda olan yanılgıdan haksız menfaat sağlamasıyla bu suç işlenir. Yani mağdur kendi kendine bir hata yapmakta ve kamu görevlisi bu hatadan yararlanmaktadır. Burada irtikap suçunun diğer işleniş biçimlerinden farklı olarak kamu görevlisinin hareketi icrai değil ihmali hareketle meydana gelir. Hatadan yararlanma suretiyle irtikap suçunun cezası, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır.

Denetim Görevinin İhmali Suretiyle İrtikap Suçu ve Cezası (TCK 251)

Bu suç esasında Türk Ceza Kanunu ile irtikap suçundan ayrı bir suç olarak düzenlenmiştir. Bu kapsamda denetim yükümlülüğü olan bir kamu görevlisinin irtikap suçunun işlenmesine kasten göz yummasıyla işlenir. Bu kamu görevlisi irtikap suçunun müşterek faili olarak işlenen suçun cezasını alır.

Denetim görevini ihmal ederek, irtikap suçunun işlenmesine imkan sağlayan kamu görevlisi, 3 aydan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu halde, denetim yapmakla yükümlü olan kamu görevlisinin kasten değil, ihmali nedeniyle ayrıca cezalandırılması kabul edilmiştir.

İrtikap Suçu Şikayet Ve Süresi

Bu suç kural olarak şikayete tabi bir suç değildir. Yani söz konusu suç bakımından soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesi için şikayet edilmesi şart değildir. Bu sebeple herhangi bir şikayet süresi yoktur.

İrtikap Suçunda Zamanaşımı Süresi Kaç Yıldır?

İrtikap suçunun dava zamanaşımı 15 yıldır. Bu süre içerisinde herhangi bir soruşturma ve kovuşturma yapılmaması halinde suç zamanaşımına uğrar.

İrtikap Suçu İle Karıştırılmaması Gereken Suçlar

TCK 250’de düzenlenen irtikap suçu; rüşvet suçu (TCK 252), zimmet suçu (TCK 247) ve görevi kötüye kullanma suçu (TCK 257) ile karıştırılmamalıdır.

• Rüşvet suçu, suçun bir tarafında “rüşvet alan” yani kamu görevlisi diğer tarafta ise “rüşvet veren” kişinin olduğu bir suçtur. Bu suçun oluşabilmesi için kamu görevlisinin görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması, doğrudan veya aracılar vasıtasıyla bir kamu görevlisine veya göstereceği bir başka kişiye menfaat sağlaması gerekir. Bu kişi 4 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
• Zimmet suçu kamu görevlisinin görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçirmesiyle meydana gelir. Suçun failine 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası verilir.
• Görevi kötüye kullanma suçu genel nitelikte olup kamu görevinin gereklerine aykırı hareket etmesiyle kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olması ya da kişilere haksız bir menfaat sağlaması halinde meydana gelir.

İrtikap Suçunda Cezanın Ertelenmesi, Adli Para Cezasına Çevrilmesi veya Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Cezanın ertelenmesi ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması hususu suç icbar suretiyle işlenmişse mümkün değildir. İkna suretiyle işlenmişse belli şartlarda uygulanabilir. Hatadan yararlanma suretiyle işlenmişse alt sınır 1 yıl olduğundan mümkündür.

Adli para cezasına çevrilmesi hususunda icbar veya ikna suretiyle irtikap suçunda, hükmedilen cezanın adli para cezasına çevrilmesi mümkün değildir ancak hatadan yararlanma suretiyle irtikap suçu adli para cezasına çevrilebilir.