Müşteki (Şikayetçi) – Müdahil (Katılan) Nedir, Neyi İfade Eder?

Müşteki, diğer adıyla şikayetçi; hukuk dilinde bir suçun mağduru, ilgili suçtan zarar görmüş ve bu kişinin aleyhinde işlenmiş olan suçu adli makamlara şikayet eden, şikayet etme hakkını kullanan kişidir.

Savcılık tarafından yürütülen soruşturma sırasında, kişiye suç isnadında bulunulmuş ve suçun mağduru da olduğu gerekçesiyle şikayette bulunan kişi “müşteki şüpheli” olarak dinlenmektedir. Bununla birlikte bu kişi yargılama kısmında mahkemede davaya katılmayacak olursa da “müşteki sanık” olarak adlandırılacaktır.

Eğer ilgili kişi örneğin müşteki, yargılama aşamasında davaya katılma isteğinde bulunacak olursa davaya katılan yani müdahil sıfatıyla anılmaya başlanacaktır. Bununla birlikte müşteki şüpheli olan kişi, davaya yargılama aşamasında katılacak olursa “müdahil (katılan) sanık” sıfatıyla anılmaya başlanır.

Benzer olayda kişi suçun mağduru ve şüphelisi ya da sanığıysa eğer şikayetçi olmazsa soruşturma aşamasında “mağdur şüpheli”, yargılama esnasında “mağdur sanık” sıfatıyla anılmaktadır.

Şikayet Hakkı Nedir? Kimler Şikayet Hakkını Kullanabilir?

Şikayet hakkı, herhangi bir suç için savcılıkça soruşturulması veya mahkemece kovuşturulması için işlenen suçtan zarar görmüş olan kişi ya da mağdur için kişiye sıkı sıkıya bağlı olan bir haktır. Müşteki her zaman gerçek kişi olmak zorunda değildir. Müşteki kimi durumlarda şirket, vakıf, dernek gibi tüzel kişiliğe haiz kurumlar da olabilmektedir. Gerçek kişiler şikayet haklarını kendileri kullanırken tüzel kişilik sıfatına haiz olan kurum ve kuruluşlar şikayet haklarını yetkili organlarınca kullanabilmektedirler.

Şikayet hakkı az önce de belirtildiği gibi kişiye sıkı sıkıya bağlı olan bir haktır. Evlilik veya boşanma gibi durumlarda olduğu gibi yalnızca bizzat kişi tarafından kullanılabilir. Mirasçıları ilgili kişi için şikayet hakkını kullanamaz. Mirasçıları şikayet hakkını kullanamasa da müşteki ölmeden önce şikayet hakkını bizzat kullanmış ise, mirasçıları açılan ceza davasında müdahil olarak katılabileceklerdir.

Şikayet Hakkının Süresi (TCK md. 73)

Şikayet hakkının süresi, aleyhte işlenmiş suçtan etkilenen mağdurun, etkilendiği olayı ve olayın failini öğrenmesinden başlayarak 6 aylık bir süreyi kapsamaktadır. Müşteki, şikayet hakkını kullanabilmek için faili ve failin fiilini öğrenmelidir. Failini bildiği ancak fiilin bilinmediği veya tam tersi durumda fiilin bilinip failin bilinmediği durumlarda şikayet hakkının süresi başlamış sayılmaz. 6 aylık sürenin başlaması için hem failin hem de ilgili fiilin öğrenilmiş olması gerekir.

Şikayet hakkı için tanınmış olan 6 aylık süre hak düşürücü bir süredir. (Bkz. Hak Düşürücü Süre) Her ne kadar hak düşürücü süre içinde değerlendirilse de şikayet hakkı 5327 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 66. Maddesinde düzenlenen dava zamanaşımı süresi içerisinde yapılması gerekmektedir. TCK md. 66’da belirtilen dava zamanaşımı süreleri arasındaki en hafif suç için dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Diğer suçların dava zamanaşımı süreleri için “dava zamanaşımı nedir” adlı makalemize göz atabilirsiniz. Bu durumu biraz daha açıklamak gerekirse, mağdur eğer fiili öğrenmiş ancak faili öğrenememiş ise, mağdur her halükarda ilgili suçun gerektirdiği dava zamanaşımı süresi içinde şikayet hakkını kullanmalıdır.

Birden fazla müşteki olduğu durumlarda müştekilerden biri hem fiili hem de faili öğrendikten sonra şikayet süresini kaçırsa dahi diğer müştekilerden şikayet süresi geçmemiş olan herhangi birisi şikayet hakkını kullanabilir. (TCK md. 73/3)

Şikayet Hakkı Nerede, Nasıl Kullanılır?

Şikayet hakkının kullanılması kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan birisidir. Bu nedenle bu hak yalnızca ilgili kişi tarafından bizzat kullanılabilir. Şikayet hakkı genel olarak polis, jandarma gibi kolluk kuvvetlerine beyanda bulunmak suretiyle müşteki ifade tutanağı düzenletmek yoluyla kullanılacağı gibi, bu tutanak aynı zamanda savcılıkta da düzenlenebilir, savcılığa veya mahkeme mercilerine şikayet dilekçesi vermek suretiyle de kullanılabilir. Mahkeme alınan şikayet dilekçesini de savcılığa gönderecektir. CMK md. 158’de kural olarak şikayet hakkının kullanılması için adli makamlara başvurulmasını fakat adli makamların dışında aşağıdaki idari makamlara da şikayet başvurusu yapılabileceğini öngörmektedir: