Soruşturma Nedir?

Soruşturma, şikayet, ihbar ya da başka bir şekilde bir suçun işlendiği bilgisini veren bir durumu öğrenen cumhuriyet savcısı tarafından yapılan araştırma işlemlerinin tamamı Ceza muhakemesi hukukunda yer alır. Ceza Muhakemesi Kanunu 2. Maddesi çerçevesinde soruşturma, kanuna göre yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen süreyi de ifade eder. Yine Ceza Muhakemesi Kanununu madde 160’a göre Cumhuriyet savcısı tarafından, kamu davası açmaya yer olup olmadığına karar vermek için işin gerçeğini araştırmak amacıyla soruşturma başlatılır. Söz konusu bu soruşturma, kural olarak gizli, yazılı ve hızlı bir şekilde yapılır.

Burada vurgulamak gerekir ki Cumhuriyet savcısı soruşturma aşamasını yürüten temel adli makamdır. Savcılığın görevi soruşturma aşamasında delillerin elde edilmesi, muhafaza edilmesi ve ileri sürülmesi aşamalarının tamamını bizzat yaparak ya da denetleyerek adil bir yargılama yapılmasını sağlamaktır.

Soruşturma İşlemleri Nasıl Yapılır?

Soruşturma evresinin en önemli ilkelerinden biri işlemlerin yazılı şekilde yapılması ve tutanağa bağlanmasıdır. Soruşturma süresince yapılan işlemlerin yazılı şekilde tutanağa bağlanması ile ilgili düzenleme Ceza Muhakemesi Kanunu 169. Maddesinde düzenlenmiştir ve ilgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 169

1. Şüphelinin ifadesinin alınması veya sorgusu, tanık ve bilirkişinin dinlenmesi veya bir keşif ve muayene sırasında Cumhuriyet savcısı veya sulh ceza hâkiminin yanında bir zabıt kâtibi bulunur. Acele hâllerde, yemin vermek koşuluyla, başka bir kimse, yazman olarak görevlendirilebilir.
2. Her soruşturma işlemi tutanağa bağlanır. Tutanak, adlî kolluk görevlisi, Cumhuriyet savcısı veya sulh ceza hâkimi ile hazır bulunan zabıt kâtibi tarafından imza edilir.
3. Müdafi veya vekil sıfatıyla hazır bulunduğu işlemlerle ilgili tutanakta avukatın isim ve imzasına da yer verilir.
4. Tutanak, işlemin yapıldığı yeri, tarihi, başlama ve bitiş saatini ve işleme katılan veya ilgisi bulunan kimselerin isimlerini içerir.
5. İşlemde hazır bulunan ilgililerce onanmak üzere tutanağın kendilerini ilgilendiren kısımları okunur veya okumaları için kendilerine verilir. Bu husus tutanağa yazılarak ilgililere imza ettirilir.
6. İmzadan kaçınma hâlinde nedenleri tutanağa geçirilir.
7. (Ek: 21/2/2014 – 6526/16 md.)Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısmının Dört, Beş, Altı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar (318, 319, 324, 325 ve 332 nci maddeler hariç) ile 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun kapsamına giren suçlarla ilgili yürütülen soruşturma ve kovuşturmalarda, kolluk tarafından düzenlenen tutanaklara, ilgili görevlilerin açık kimlikleri yerine sadece sicil numaraları yazılır. Kolluk görevlilerinin ifadesine başvurulması gerektiği hâllerde çıkarılan davetiye veya çağrı kâğıdı, kolluk görevlisinin iş yeri adresine tebliğ edilir. Bu kişilere ait ifade ve duruşma tutanaklarında adres olarak iş yeri adresleri gösterilir.

Yukarıda yer alan yazılı olma kuralına ek olarak soruşturma aşamasında yapılan tüm işlemlerin Ceza Muhakemesi Kanunu 157. Maddesi çerçevesinde gizli yapılması gerekir. Öte yandan Cumhuriyet savcısının doğrudan ya da polis, jandarma gibi kolluk kuvvetleri aracılığıyla her tür araştırmayı yapmaya yetkisi vardır.

Soruşturma Yapılmasına Yer Olmadığı Kararı Nedir?

İhbar ve şikayetin mahiyeti gereği savcılığın işlem yapılmasına gerek görmemesi ve soruşturmanın başlatılmamasına yönelik olan karar soruşturmaya yer olmadığı kararıdır. Soruşturmaya yer olmadığı ile ilgili karar Ceza Muhakemesi Kanunu 158. Maddesinin 6. Fıkrasında “(Ek: 15/8/2017-KHK-694/145 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7078/140 md.) İhbar ve şikâyet konusu fiilin suç oluşturmadığının herhangi bir araştırma yapılmasını gerektirmeksizin açıkça anlaşılması veya ihbar ve şikâyetin soyut ve genel nitelikte olması durumunda soruşturma yapılmasına yer olmadığına karar verilir. Bu durumda şikâyet edilen kişiye şüpheli sıfatı verilemez. Soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar, varsa ihbarda bulunana veya şikâyetçiye bildirilir ve bu karara karşı 173 üncü maddedeki usule göre itiraz edilebilir. İtirazın kabulü hâlinde Cumhuriyet başsavcılığı soruşturma işlemlerini başlatır. Bu fıkra uyarınca yapılan işlemler ve verilen kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından görülebilir.” şeklinde açıklanmıştır.

Soruşturmaya Yer Olmadığı Kararına İtiraz Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki yukarıda açıklamış olduğumuz soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin karara itiraz edilebilir. Buna göre soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar eğer mevcutsa ihbarda bulunana ya da şikâyetçiye bildirilir ve taraflar tarafından bu karara karşı itiraz hakkı kullanılabilir.

Şikayetçi olan kişi ya da suçtan zarar gören kişi, soruşturmaya yer olmadığına dair kararın kendisine tebliğ edilmesinden itibaren onbeş gün içinde, söz konusu bu kararı veren Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine itiraz edebilir. Bu itirazı yapmak için hazırlanan itiraz dilekçesinde, kamu davasının açılmasını gerektirebilecek olaylara ve delillere yer verilir. Ceza Muhakemesi Kanunu 173. Maddesi çerçevesinde Sulh ceza hâkimliği itirazı haklı bulursa, soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar kaldırılır, Cumhuriyet savcısı tarafından soruşturma başlatılır ve şüpheli hakkında yeterli şüphe varsa iddianame düzenlenerek mahkemeye verilir.