Uzlaştırma Nedir?

Cezaya ve mahkûmiyete engel olan birçok seçenek kurum vardır. Söz konusu seçenek kurumların bazıları şunlardır: ön ödeme, kamu davasının açılmasının ertelenmesi, hükmün açıklanmasının geri bırakılması vd. Bu seçenek kurumlardan bir tanesi de uzlaştırmadır. Uzlaştırma, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Uzlaştırma Yönetmeliği’nin 4. Maddesinde şu şekilde tanımlanmaktadır:

Uzlaştırma, kapsamına olan bir suç sebebiyle şüpheli veya sanık ile mağdur, suçtan zarar gören veya kanuni temsilcisinin, Kanun ve bu Yönetmelikteki usul ve esaslara uygun bir biçimde uzlaştırmacı tarafından anlaştırılmaları suretiyle uyuşmazlığın ortadan kaldırılmasıdır.

Burada uzlaşma ve uzlaştırma arasındaki farkı ayırmak gerekir. CMK’ye göre uzlaşma tüm bu müzakere süreçlerinin sonunda varılmış olan anlaşmayı kastederken uzlaştırmanın anlamı dava taraflarının katıldığı sürecin doğrudan kendisini kastetmektedir.

Uzlaştırma ve uzlaşma anlaşmaları şartları mevcut ise hem soruşturma döneminde hem de kovuşturma döneminde yapılabilmektedir. (CMK Md. 253-254)

Arabuluculuk ile Uzlaştırma Farkı Nedir?

Arabuluculuk, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda belirtilen herhangi bir suç ile ilgisi olmayan özel hukuk uyuşmazlıklarının mahkemenin gündemine getirmeden, mahkemeden ayrı bir çözüm yöntemidir. (Arabuluculuk Kanunu, Md. 2)

Uzlaştırma ise, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda uzlaştırmaya tabii olan suçlardan bir veya birden fazlasıyla ilgili bir durumun, taraflarca anlaşmaya vardırılmasına denir.

Bu tanımdan da anlaşılacağı üzerine her suç uzlaştırma kapsamına gitmez. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda belirtilen uzlaştırma kapsamına giren suçlar aşağıda yer almaktadır.

Soruşturulması Ve Kovuşturulması Şikâyete Bağlı Suçlar

Soruşturulması ve kavuşturulması şikâyete bağlı suçlar doğrudan doğruya uzlaştırma kapsamında bulunur. Fakat soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı bulunsa dahi, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda uzlaştırma kurumuna başvurulamaz.

Uzlaştırma Kapsamı İçerisinde Olduğu Açıkça Belirtilen Suçlar

CMK md.253/2’ye göre başka kanunlarda yer aldığı halde soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olan suçlar uzlaşma kapsamının içerisinde bulunacağından dolayı, bunlardan soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olmayanların uzlaşma kapsamının içerisinde bulunabilmesi için kanunda açık bir şekilde gösterilmiş olması gerekir.

Uzlaştırma Nasıl Yapılır? Uzlaştırmanın Sonucu Ne Olur?

Soruşturmaya konu olan suçun uzlaşma kapsamında olması ve kamu davası açılması için gerekli şüphenin olması durumunda, dosya yetkili büroya gönderilir. Uzlaşma bürosunca görevlendirilen uzlaştırmacı, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görene uzlaşma teklifi götürür. Şüpheli, mağdur veya da suçtan zarar gören uzlaşma teklifinin kendisine ulaştığı tarihten itibaren üç gün içerisinde kararını bildirmezse teklifi reddettiği kabul edilir. Eğer mağdur veya suçtan zarar gören uzlaşmayı kabul etmeyeceğini beyan ederse şüpheliye ayrıca uzlaşmayı kabul edip etmediği sorulmaz.

Uzlaşma sonucunda şüphelinin yapması gereken edimi yerine getirmesi durumunda hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Söz konusu edimin gerçekleştirilmesi ileri bir tarihe ertelenmesi, takside bölünmesi veya da süreklilik arz etmesi halinde şüpheli hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilir. Uzlaşma yerine getirildiği takdirde mahkeme, uzlaşmanın neticesinde edimin gerçekleştirildiği halinde davanın düşmesine karar verir.

Ayrıca bilinmesi gerekir ki uzlaşmanın sağlandığı takdirde soruşturmaya konu olan suç sebebiyle tazminat davası açılamaz ve eğer açılmış bir dava varsa o davadan feragat edilmiş sayılır.

Uzlaşma / Uzlaştırma Kapsamındaki Tüm Suçlar

Buradaki yukarıda belirtilen suçların genel bir listelemesi yapılmaktadır. Aşağıdaki suçlar şikayet olup olmadığına bakılmaksızın uzlaşma / uzlaştırma kapsamında değerlendirilir.

• Basit kasten yaralama (m.86/1-2).
• Kasten yaralama suçunun ihmali davranışla işlenmesi (m.88).
• Taksirle adam yaralama suçu (m.89). Suçun bilinçli taksirle işlenmesi durumu değiştirmez.
• Tehdit suçu (m.106/1).
• Konut dokunulmazlığını ihlal Suçu (m. 116).
• İş ve çalışma hürriyetini ihlal suçu (madde 117, birinci fıkra; madde 119, birinci fıkra (c) bendi),
• Basit hırsızlık Suçu (m. 141). Ayrıca nitelikli hırsızlık suçu (m. 142/1, 2, 3) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse uzlaştırmaya tabi olan suçlardandır. Hırsızlık suçlarında daha az cezayı gerektiren haller de uzlaşma kapsamına giren suçlardandır (m.144/1).
• Dolandırıcılık suçu (m.157). Ayrıca nitelikli dolandırıcılık suçu (m. 158/1,2) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlendiği takdirde uzlaşmaya tabi olan suçlardandır.
• Güveni kötüye kullanma suçu (m.155).
• Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu (m. 165).
• Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu (madde 234).
• Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç, madde 239)

Şikayetin Arandığı Uzlaşmaya / Uzlaştırmaya Dayalı Suçlar

• İcra - iflas suçları,
• Kişilerin huzur ve sükununu bozma suçu (m.123/1).
• Hakaret Suçu (m. 125/1-2-3). Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçu ve cumhurbaşkanına hakaret suçu uzlaştırma kapsamında olan suçlardan değildir.
• Kişinin hatırasına hakaret suçu (m. 130/1, 2). Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hatırasına hakaret suçu uzlaşma tabi olan suçlardan değildir.
• Haberleşmenin gizliliğini ihlal Suçu (m. 132/1, 2, 3).
• Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması suçu (m.133/1, 2, 3).
• Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu (m.134/1, 2).
• Kullanma hırsızlığı suçu (m.146/1).
• Mala zarar verme suçu (m.151/1, 2). Mala zarar verme suçunun nitelikli halleri de (m. 152/1,2) TCK md. 167/2’de belirtilen kişilerin zararına işlendiği takdirde uzlaştırma kapsamında olan suçlardandır.
• İbadethanelere ve mezarlıklara zarar verme suçu TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlı olup uzlaşmaya tabidir. (m. 153/1).
• Hakkı olmayan yere tecavüz suçu TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlıdır (m.154/1, 2, 3).
• Bedelsiz senedi kullanma suçu (m.156/1).
• Dolandırıcılıkta daha az cezayı gerektiren hal uzlaştırma kapsamındadır (m.159/1).
• Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf suçu (m.160/1).
• Hileli iflas suçu (m. 161/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse uzlaştırma kapsamında olan suçlardandır.
• Taksirli iflas suçu (m. 162/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse uzlaştırma kapsamında olan suçlardandır.
• Karşılıksız yararlanma suçu (m. 163/1,2) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse uzlaştırma kapsamında olan suçlardandır.
• Şirket veya kooperatifler hakkında yanlış bilgi (m. 164/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse uzlaştırma kapsamında olan suçlardandır.
• Bilgi vermeme suçu (m. 166/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse uzlaştırma kapsamında olan suçlardandır.
• Açığa imzanın kötüye kullanılması suçu (m. 209/1).
• Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali suçu (m. 233/1).

Uzlaştırma Şartları Nelerdir?

• Uzlaştırmanın şartları Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253. Maddesinde belirtilmektedir. (CMK Madde 253.)
• Mağdurun gerçek kişi veya suç dolayısıyla zarar görenin özel hukuk tüzel kişi sıfatına haiz olduğu suçlar uzlaştırma kapsamında yer alır. Kamu tüzel kişileri aleyhine işlenen suçların özellikleri her ne olursa olsun uzlaştırma kapsamında değerlendirilmez. (CMK md.253/1).
• Şikayete tabi suçlar ayrı kalmak şartıyla TCK dışındaki özel kanunlarla belirlenmiş olan suçlar için burada yer alan uzlaştırma hükümlerinin uygulanabilmesi için ilgili kanunda açıkça uzlaştırma hükümlerine tabi olabileceğinin belirtilmesi gerekmektedir. (CMK md.253/2).
• Soruşturulması ve kovuşturulması her ne kadar şikayete bağlı olsa da cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar için uzlaştırma kanalı kullanılamaz.
• Uzlaştırma kapsamındaki suçun bu kapsamda bulunmayan başka bir suçla işlenmesi durumunda mağdur aynı ise bu durumda uzlaşma hükümleri uygulanamayacaktır. (CMK md.253/3).
• Suçun birden fazla faili mevcut ise aralarında iştirak ilişkisi göz önünde bulundurulmaksızın ancak taraflarla uzlaşan kişi uzlaşma hükümlerinden yararlanabilir.
• Suçun birden fazla mağduru mevcut ise şüpheli / sanık tüm mağdurlar ile uzlaşmak mecburiyetindedir. Tüm mağdurlar ile uzlaşamayan sanık veya şüpheli kişi uzlaştırma hükümlerinden faydalanamayacaktır.