“Yüz Kızartıcı Suçlar” şeklinde bir kategori Ceza Hukukunda mevcut değildir. Bu kavram Türk Ceza Kanunu dışında bazı özel kanun hükümlerinde ve Anayasa’nın 76. maddesinde tanımlanmadan düzenlenmiştir. Bu da demektir ki “yüz kızartıcı suç” tanımlaması Ceza Hukukunda herhangi bir sonuç doğurmaz. Uygulamada ise ceza hukuku alanı dışında kişinin bir mesleğe, devlet memuriyetine vb. kabul edilmesinde ya da bir hak, statü vs. elde etmesinde ölçü olarak kullanılır.
Hukuk doktrininde toplum tarafından tepkiyle karşılanan, toplumsal normlar dolayısıyla kabul edilemeyen, utanca sebep olan suçlar için yüz kızartıcı suç deyimi kullanılır. Ne yazık ki burada yapılan tanımlama da yüz kızartıcı suç kavramı ile ilgili somut bir çerçeve çizemez. Çünkü hangi suçların ahlaki olarak kabul edilebilir olup olmadığı tartışmalı bir konudur ve somut sınırları yoktur. Birtakım kanun ya da yönetmelikler “yüz kızartıcı eylem” veya “yüz kızartıcı fiil” şeklinde kavramlara yer verilir. Örnek vermek gerekirse, “güveni kötüye kullanma suçu” yüz kızartıcı suçlardandır ancak “cinsel taciz suçu” ya da “cinsel saldırı” suçu yüz kızartıcı suç olarak kabul edilmemiştir.
Yüz Kızartıcı Suçlar Nasıl Tespit Edilir?
Özel bir kanun ile söz konusu suç “yüz kızartıcı suçlar” kategorisine alınmamış ise söz konusu suç yüz kızartıcı suç değildir. Bu nedenler söz konusu bir suçun yüz kızartıcı suç olup olmadığı, söz konusu kişiye uygulanacak özel kanun hükümlerince dikkate alınıp tespit edilir.
1982 Anayasa’sının 76. maddesinde ve birtakım özel kanunlarda bazı suçlar sıralandıktan sonra “…gibi yüz kızartıcı suçlar” şeklinde bir ifadeye yer verilir. Ancak buradaki “gibi” ifadesi yanıltıcı olabilir. Sadece bu ifadeden dolayı özel kanunlarda yüz kızartıcı suçlar arasında sayılmayan ama benzer fiiller içeren suçlar yüz kızartıcı suç kategorisinde değerlendirilemez. Burada söz konusu olan Anayasa maddesi veya özel kanunlarda “gibi” kelimesinden önce açık bir şekilde yazılması söz konusu suçun yüz kızartıcı suç olarak değerlendirilmesinin tek koşuludur.
Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu Kararı
Daire kararında; 2802 sayılı Kanun’un 8. maddesinin (h) bendinde yer alan, “…zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı …” ifadesindeki “gibi” sözcüğü ile, sayılan suçlar dışında başka suçların da yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı olabileceğinin düzenlendiği belirtilmiş ise de, burada yer verilen “gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı suç” ibaresindeki “gibi” sözcüğü, yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı suç olarak anılan Kanun’da sayma yoluyla belirtilen “zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas suçlarından biri”ni ifade etmek üzere kullanılmıştır. Nitekim, 29/03/2011 günlü, 6215 sayılı Kanun’un 10. maddesiyle değiştirilen 3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun`un ek 9. maddesinin 5. fıkrasının (d) bendi ile, federasyon başkanı olabilmek için getirilen, “zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, yağma, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçtan hükümlü olmamak” koşulundaki “gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçtan” ibaresinin iptali istemiyle açılan davada, Anayasa Mahkemesince verilen 14/02/2013 günlü, E:2011/63, K2013/28 sayılı kararda da; “gibi” edatının, metinde sayılan “zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, yağma, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas” suçlarının yüz kızartıcı veya şeref veya haysiyet kırıcı birer suç olduklarını nitelemek için kullanıldığı, federasyon başkanı olabilmek için sadece maddede sayılan suçlardan mahkum olmamak şartının aranabileceğinin kabul edilmesi gerektiği, suç ve cezaların kanuniliği ilkesi gereği, “gibi” kelimesine dayanarak “yüz kızartıcı suçlar” veya “şeref veya haysiyet kırıcı suçlar” kavramlarının kapsamını genişletmenin mümkün olmadığı belirtilmiştir (Danıştay İDDGK Kararı - Karar No: 2016/126).
Hangi Kanunlarda “Yüz Kızartıcı Suçlar” Kavramı Vardır?
Yapılan birtakım değişimlerle birçok kanununda bulunan “yüz kızartıcı suçlar” kavramı çıkarılmıştır. Çıkarılan bu kavram sebebiyle, bazı özel kanunlarda bu kavramı kullanmak yerine söz konusu suçların hangi hak ihlaline sebep olduğu ise açıkça düzenlenmiştir. Buna ek olarak da bazı özel kanunlarda “yüz kızartıcı suç” kavramı kullanılmaya hala devam etmektedir. Yüz kızartıcı suç kavramının kullanılmaya devam ettiği bazı kanunlar aşağıdaki gibidir;
- Anayasa (76. Madde): “….zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla…” bu tanıma yer verilir.
- 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu (Madde 3/2): Anonim şirket olmak suretiyle kurulan sigorta şirketinde kurucu olabilmek için “…basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, görevi kötüye kullanma gibi yüz kızartıcı suçlar” burada sıralanan suçlar sebebiyle mahkum olmama şartı aranmaktadır.
- 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu (Madde 48): “Taksirli suçlar ve aşağıda sayılan suçlar dışında tecil edilmiş hükümler hariç olmak üzere, ağır hapis veya 6 aydan fazla hapis veyahut affa uğramış olsalar bile Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla, zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçtan veya istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından dolayı hükümlü bulunmamak.” Yukarıda belirtildiği gibi, Devlet Memurları Kanunu’nda daha önce yer verilen yüz kızartıcı suçlar kavramı kaldırılmış ve bunun yerine hangi suçların devlet memuru olmaya engel olduğu açıkça sıralanmıştır.
- 5352 Sayılı Adli Sicil Kanunu (Madde 12/1-b): “… Anayasanın 76 ncı maddesi ile Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunlarda bir hak yoksunluğuna neden olan mahkûmiyetler….” bu maddeye göre yüz kızartıcı suç kavramı dolaylı yoldan adli sicil kaydının silinmesi için daha uzun bir süreye dahil edilmiştir.
- 1136 Sayılı Avukatlık Kanunu (Madde 5/a): “Türk Ceza Kanununun 53’üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı iki yıldan fazla süreyle hapis cezasına ya da Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, (…)(1) zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmak..” Bu maddede de avukatlık mesleğine kabulü engelleyecek suçlar sıralanmıştır.
- 3568 Sayılı Serbest Muhasebecilik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu (Madde 4/d): “Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak.” Bu maddede de yüz kızartıcı suçlar kavramı kullanmayıp mesleğe kabulü engelleyecek suçlar sıralanmıştır.
- 2839 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu (Madde 11/1): “Taksirli suçlar hariç, toplam bir yıl veya daha fazla hapis veya süresi ne olursa olsun ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar” ve “….Basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar” şeklinde tanımlanmıştır.
- 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetleri Kanunu: Özel güvenlik görevlisi olmaya engel olacak suçlar sıralanmış ve yüz kızartıcı suç ibaresine yer verilmemiştir.
- 2802 Sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu (Madde 8/h): Savcı veya hakim olarak mesleğe kabul şartı olarak “….zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı bir suçtan…soruşturma ve kovuşturma altında olmamak…” burada sıralananlar sunulmuştur.
- 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu (Madde 8/d): “….. basit veya nitelikli zimmet, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar” bu suçlardan birini ya da birkaçını işleyenler herhangi bir bankanın kurucu ortağı olamaz.
- 6136 Sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun (Madde 7/7): “…Ateşli silahla işlenen suçlardan hükümlü bulunanlar ile taksirli suçlar hariç olmak üzere bir yıldan fazla hapis cezasına mahkûm olanlara, affa uğramış olsalar bile ateşli silah taşıma ve bulundurma izni verilemez…” bu maddede de yüz kızartıcı suç kavramına yer verilmeksizin bazı sınırlandırmalar getirilmiştir.
Mükyen Hukuk Bürosu uzman avukatlarından randevu almak için:
Diğer Makalelerimiz:
