Telif Hakkı Nedir?

Telif hakkı bir kişinin fikirsel açıdan ortaya koyduğu değerin hukuki anlamda koruma altına alınması şeklinde tanımlanır. Fakat 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa göre; bir fikirsel değerin kanuni açıdan koruma altına alınabilmesi ve telif hakkı kapsamında değerlendirilebilmesi için söz konusu fikrin sinema, kitap, fotoğraf, müzik, yazılım, video vb. gibi fikir ve sanat eseri şeklinde somut bir halinin olması gerekir. Buna göre; herhangi bir fikrin telif hakları kapsamında koruma altına alınması için söz konusu fikir ya da sanat eserinin belirli özelliklere sahip olması şartı aranmaktadır.

Telif Hakkı Nasıl Alınır?

Tescil Serbestisi ve İsteğe Bağlı Tescil Nedir?

Marka ve patent uygulamasından farklı olarak telif hakkının doğması için ilgili kişinin herhangi bir tescil başvurusu yapması gerekmez. Söz konusu hak kendiliğinden ortaya çıkar. Fakat burada söz konusu kişinin isteğine bağlı olarak telif başvurusu yapması ile bunun tescili sağlanabilir. Bu durumun avantajlı yönü ilgili kişi için herhangi bir hak ihlali ya da başka bir hukuki meselede ispat kolaylığı sağlamasıdır. Buna göre; tescil aslında hak doğuran bir özelliğe sahip değildir çünkü ilgili kişinin telif hakkı söz konusu eseri ürettiği ve insanlara sunduğu an başlamıştır. Söz konusu tescil Telif Hakları Genel Müdürlüğüne başvuru yapılarak sağlanır. Telif hakları başvurusu için gerekli olan belgeler ve başvuru prosedürleri Fikir ve Sanat Eserlerinin Kayıt ve Tescili Hakkında Yönetmeliğin 7. maddesinde yer alır.

Zorunlu Tescil Halleri Nelerdir?

Fikir ve sanat eserlerinin tescilleri bazı durumlarda zorunlu olur. Fikir ve Sanat Eserlerinin Kayıt ve Tescili Hakkında Yönetmelik 5. maddeye göre; bilgisayar oyunları, sinema ve müzik eserlerinin zorunlu olarak sicil tescili yapılmalıdır. Burada belirtmek gerekir ki; marka, patent ve tasarım ile teklif hakkını karıştırmamak gerekir. Fikirsel ve sanatsal değerlerin somut ürünleri üzerindeki herhangi bir tescile ihtiyaç duyulmadan doğan hak koruma telif hakkıdır. Bir kişinin teşebbüsünün başka kişilerden ayrılmasını sağlayan özel işaretlere marka denir. Öte yandan patent ise; buluş ve icatlar için geçerli olan tescil imkanına verilen isimdir.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunun Kapsamında Eser Nedir?

İlmi ve edebi eserler, musiki eserleri, güzel sanatlara ilişkin eserler, sinema eserleri, işlenme ve derlemeler, bilgisayar oyunları, yazılım işleri gibi eserler Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa göre eser kapsamına girmektedir. Söz konusu bu eserler fikir sahibinin çabasıyla ortaya konulup şahsi özelliklerini barındırırken somut bir biçim almış iseler telif hakları kapsamında koruma altına alınırlar.

Herkese karşı ileri sürülebilecek mutlak haklar arasında yer alan telif hakları için de bütün mutlak haklarda olduğu gibi belirli sınırlamalar vardır. İlgili telif haklarına kamu düzeninin korunması, genel ahlak ve genel sağlığın korunması, kamunun ilgisi ve yararının bulunması vb. gibi durumlarda bazı sınırlamalar getirilebilir.

Telif Hakkı Nasıl Korunur?

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında koruma altına alınmış olan bir eserlerden birinin var olması durumunda telif hakları korumasından yararlanılabilir. Bu koruma için öncelikle söz konusu eserin üreticisi olan kişinin şahsi özelliklerini barındırması gerekir. Buna göre; söz konusu eser genelin üzerinde ortaya konmuş şahsi bir çaba ile ortaya çıkmış olmalıdır. Bu duruma ek olarak söz konusu eserin hiçbir suretle kopya ya da taklit eser olmaması gerekir, söz konusu eser özgün olmalıdır. Tüm bunlara ek olarak söz konusu fikir ya da sanat eserinin tasarruf etmeye elverişli ve üçüncü kişilerin algısına açık halde olması gerekir.

Telif Hakkı Kaç Yıl Korunur?

70 senelik süre için yukarıda özelliklerini belirtmiş olduğumuz fikir ve sanat eserleri hakkındaki telif hakkı geçerlidir. Buna göre; telif hakkı koruma herhangi bir fikir ve sanat eseri için 70 yıllık süre için geçerli olur.

Telif Hakkı Sahibinin Mali ve Manevi Hakları Nelerdir?

Yukarıda özelliklerini belirttiğimiz Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa göre koruma altına alınmış olan telif hakları temelde mali ve manevi olmak üzere iki sınıf hatan meydana gelir. Söz konusu eserin müellifinin manevi hakları; eseri umuma sunma hakkı, eserin ismini belirleme hakkı, eser üzerinde herhangi bir değişiklik yapmayı men etme hakkı ve eserin müellifi olan kişinin söz konusu eserin somutlaşmış halini elinde bulunduran malik ve zilyede karşı sahip olduğu haklarıdır. Söz konusu eserin müellifinin mali hakları ise; ilgili fikir ve sanat eserini işleme hakkı, dilediği gibi çoğaltma hakkı, aslını ya da çoğaltılmış adetlerini yayma hakkı, dağıtma hakkı, eser üzerinde temsil hakkı ve ilgili eseri her türlü iletişim aracı ile genele aktarma hakkıdır.

Telif Hakkı İhlal Edildiğinde Neler Yapılabilir?

Eser müellifinin yukarıda belirtmiş olduğumuz şartlar altında olan telif eseri ihlal edildiği zaman tazminat ve ceza yargılaması durumları söz konusu olur. Buna göre; söz konusu ihlali gerçekleştiren kişi ya da kişiler hem ceza yargılaması ile yargılanıp cezalandırılır hem de söz konusu hak ihlali sebebiyle tazminat ödemek ile cezalandırılır.

Telif Hakkı İhlal Edildiğinde Tecavüzün Ref’i Davası Nedir?

Eser müellifinin telif hakları ile koruma altına alınmış olan mali ve manevi hakları ihlal edildiğinde kişi tecavüzün ref’i yani tecavüzün sonlandırılması davası açma hakkına sahiptir. Söz konusu bu ihlal eğer telif eserleri ile ilgili olan bir işletmenin çalışanı tarafından yapılmış ise; söz konusu çalışan ve ilgili işletme sahibi birlikte dava edilebilir. Burada önemle belirtmek gerekir ki; müellifin telif hakları ihlal edildiğinde ref’i davası açmak için söz konusu ihlali gerçekleştiren kişinin ya da işletmenin kusurlu olması şartı aranamaz. Mahkeme tarafından böyle bir halde telif hakkına sahip olan kişinin mali ve manevi haklarını koruma amacıyla gerekli tedbir kararlarını alır.

Telif Hakkı Sahibinin Manevi Hakları İhlal Edildiğinde Ne Olur?

Henüz somut halini almamış bir eser, eserin müellifinin rızasına aykırı şekilde ve kişinin istemeyeceği şekilde yayılmış ve kamuya arz edilmiş ise; tecavüzün ref’i davası açabilmek için söz konusu kamuya arzın, çoğaltılmış nüshaların yayımlanması şeklinde işlenmiş olması gerekir. Buna ek olarak bir esere müellifin bilgisi dışında ve rızası dışında isim verilmiş ise yine bu şart aranır.

Eser, Sahibinin Rızası Dışında Değiştirilmişse Ne Olur?

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 67. Madde

“Eser haksız olarak değiştirilmiş ise hak sahibi aşağıdaki taleplerde bulunabilir:

1. Eser sahibi, eserin değiştirilmiş şekilde çoğaltılmasının yayım ve temsilinin, yayım ve temsilinin, radyo ile yayımının menedilmesini ve tecavüz edenin, tedavülde bulunan çoğaltılmış nüshalardaki değişiklikleri düzeltmesini veya bunların eski haline getirilmesini talep edebilir. Değişiklik, eserin, gazete, dergi veya radyo ile yayımı sırasında yapılmışsa eser sahibi, masrafı tecavüz edene ait olmak üzere, eseri değiştirilmiş şekilde yayımlamış olan bütün gazete, dergi ve radyo idarelerinden değişikliğin ilan yolu ile düzeltilmesini talep edebilir.

2.Güzel sanat eserlerinde eser sahibi asıldaki değişikliğin kendisi tarafından yapılmadığını veya eserdeki adının kaldırılmasını yahut değiştirilmesini talep edebilir. Eski halin iadesi mümkün ise değişikliğin izalesi ammenin veya malikin menfaatlerini esaslı surette haleldar etmiyorsa eser sahibi eseri eski hale getirebilir.”

Eser Sahibinin Mali Haklarına Tecavüz Edilmişse Ne Olur?

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 68. Madde

“Eseri, icrayı, fonogramı veya yapımları hak sahiplerinden bu Kanuna uygun yazılı izni almadan, işleyen, çoğaltan, çoğaltılmış nüshaları yayan, temsil eden veya hertürlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletenlerden, izni alınmamış hak sahipleri sözleşme yapılmış olması halinde isteyebileceği bedelin veya bu Kanun hükümleri uyarınca tespit edilecek rayiç bedelin en çok üç kat fazlasını isteyebilir.

İzinsiz çoğaltılan kopyalar satışa çıkarılmamışsa hak sahibi çoğaltılmış kopyaların, çoğaltmaya yarayan film, kalıp ve benzeri araçların imhasını veya üretim maliyet fiyatını geçmeyecek uygun bir bedel karşılığında kendisine verilmesini ya da sözleşme olması durumunda isteyebileceği miktarın üç kat fazlasını talep edebilir. Bu husus, izinsiz çoğaltanın hukuki sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

İzinsiz çoğaltılan kopyalar satışa çıkarılmışsa hak sahibi, tecavüz edenin elinde bulunan nüshalar hakkında ikinci fıkradaki şıklardan birini kullanabilir.

İkinci ve üçüncü fıkraların eser sahibinden başka hak sahiplerince uygulanabilmesi için eser sahibinin bu Kanunun 52 nci maddesine uygun yazılı çoğaltma izni aranır.

Hak sahiplerinden biri, ikinci ve üçüncü fıkralar uyarınca talepte bulunduklarında Ceza Muhakemesi Kanununun el koymaya ilişkin hükümleri delil elde etmek amacı dışında uygulanmaz.

Bedel talebinde bulunan kişi, tecavüz edene karşı onunla bir sözleşme yapmış olması halinde haiz olabileceği bütün hak ve yetkileri ileri sürebilir.”