İşçi Hakları Nelerdir?

İşçi hakları iş hukuku kapsamında güvence altına alınmıştır ve işçilerin hem çalıştıkları süre boyunca hem de işten ayrıldıkları süreç ve sonrasında haklarının koruma altına alınmasını sağlar. İşçilerin hakları için ayrı bir kanun mevcut değildir ve farklı kanunlarda işçilerin hakları ile ilgili düzenlemelere yer verilmiştir. İşçi hakları arasında yer alan en önemli haklar; işe iade hakkı, kıdem tazminatı hakkı, ihbar tazminatı hakkı ve fazla çalışma ücreti hakkı şeklinde sıralanabilir. Söz konusu bu hakların açıklamalarına aşağıda yer verilmiştir.

İşe İade Hakkı Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki; eğer İşveren işçi ile arasında kurulan iş akdini feshetmek istiyorsa, söz konusu bildirimi işçiye yazılı olarak yapmak ve söz konusu fesih sebebinin açık şekilde belirtmek zorundadır. Söz konusu bu şartlara uyulmadan işten çıkarıldığını öğrenen işçinin 1 ay içerisinde işe iadesini talep hakkı ortaya çıkar. Fakat burada altını çizmek gerekir ki; söz konusu bu durumda tespit edilmesi şart olan konu ilgili iş yerinin iş güvencesine dâhil olup olmamasıdır. İlgili işyerinde 30’dan fazla işçinin çalışıyor olması ve söz konusu çalışanın 6 ay kıdeminin olması işe iade hakkı için gerekli olan şartlardandır. İşten çıkarılan işçi tarafından açılmış olan işe iade davasının mahkeme tarafından kabul edilmesi üzerine işten çıkarılmış olan işçinin tekrar aynı koşullarla işe alınması gerekir. Aksi durumda ise işveren tarafından işçiye dört aydan az olmamak şartıyla tazminat ödenmesine karar verilir. Burada vurgulamak gerekir ki söz konusu işçinin boşta kalmış olduğu süreler için de ayrıca dört aylık ücret ödenir.

Kıdem Tazminatı Hakkı Nedir?

İşçi hakları açısından en önemli ve değerli olan haklardan birisi işçinin kıdem tazminatı hakkıdır. Söz konusu tazminat, sosyal devlet ilkesi gereği işçinin zor durumları için getirilmiş olan bir haktır. Ancak ne yazık ki haklarını tam olarak bilmeyen kişiler bu haklarından yararlanamamaktadır. Burada vurgulamak gerekir ki; eğer işçi 1 yıldan fazla süredir aynı iş yerinde çalışmışsa ve ortada haklı bir neden olmaksızın işten çıkarılırsa, kıdem tazminatını almaya hak kazanırlar. Ayrıca burada belirtmek gerekir ki kıdem tazminatı talep etmek için yalnızca işten çıkarılmak şart değildir buna ek olarak belirli hallerde istifa halinde de işçi kıdem tazminatı almayı hak edilebilir. Alınacak olan kıdem tazminatı hesaplaması 1 yıl için 30 günlük ücret üzerinden yapılır. Buna göre; kişi ilgili işyerinde 1 yıl çalışmış ise 1 maaş kadar tazminat almaya hak kazanır. Kişinin çalışma yılı daha fazla ise çalışma yılı ve 1 maaş miktarının çarpılmasıyla kişinin alacağı tazminat miktarı bulunabilir.

İhbar Tazminatı Hakkı Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki belirsiz bir süreli şekilde yapılan iş sözleşmelerinde, sözleşmenin feshedilmesinden önce söz konusu durumun işten çıkarılacak kişiye bildirilmesi gerekir. İşçi haklarından biri olan ihbar tazminatı, söz konusu bu bildirimin iş sözleşmesinin feshinden önce işçiye yapılmaması halinde gündeme gelir. Aynı durum işten çıkmak isteyen işçi için de geçerlidir. Buna göre; işçi ortada haklı bir neden olmaksızın işten ayrılmak istiyorsa, belirtilen kanuni sürelere uyması gerekir. Aksi durumda işçi de ihbar tazminatı ödeyebilir. Burada vurgulamak gerekir ki kıdeme göre ihbar süreleri değişiklik göstermektedir. Buna göre ihbar tazminatı için belirlenmiş olan süreler aşağıdaki gibidir;

• 6 aydan az çalışan işçi için 2 hafta;
• 6 ay 1,5 yıl arası çalışan işçi için 4 hafta;
• 1,5 – 3 yıl arası çalışan işçi için 6 hafta;
• 3 yıldan fazla çalışan işçi için 8 haftalık ihbar süresi mevcuttur.

Yukarıda yer verilen ve kanunda belirtilmiş olan süreler boyunca iş sözleşmesi işçi ve işveren arasında aynı şekilde devam etmektedir. İlgili bu sürelerin sonunda, ilgili sözleşmeler feshedilmiş sayılır. Söz konusu sürelere işveren tarafından uyulmazsa, işçi hakları arasında yer alan ihbar tazminatı işveren tarafından işçiye ödenmelidir.

Fazla Çalışma Ücreti Hakkı Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki; işçinin kanunen haftalık 45 saat çalışma gerçekleştirmesi gerekir. Haftalık bazda belirlenmiş olan bu sürenin aşılması halinde, aşılan sürelerde işçinin saatlik ücretin %50 fazla olacak şekilde işçiye ödenmesi işçinin haklarından birisidir. Burada vurgulamak gerekir ki; dinlenme saatlerinin çalışma saatleri arasında gösterilmemesi bu konudaki önemli noktalardan birisidir. Fakat burada belirtmek gerekir ki; molaların çalışma saati içerisinde sayılmaması için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Eğer işçi, söz konusu bu süreleri rahat bir şekilde geçiremiyor ve işe hazır halde bekliyor ise çalışma saati hesabına molalar da dâhil edilir. Öte yandan burada altını çizmek gerekir ki işçinin, günde 11 saatten fazla çalışması ve kanuni açıdan gece vakti sayılan 20:00 – 06:00 saatleri içerisinde 7,5 saatten fazla çalışması durumunda da işveren tarafından işçiye fazla mesai ücreti ödemesi gerekir. Söz konusu bu fazla mesai ücretlerinin ödenmemesi halinde işçinin haklı bir nedene bağlı olarak iş sözleşmesini feshetme hakkı doğar.