İşe İade Davası Nedir?

İş Hukuku ile ilgili düzenlemelerin amacı işveren ile işçi arasındaki iş ilişkisinin sağlıklı ve sürekli bir işleyişle gerçekleşmesini sağlamaktır. Sermaye birikimi ve ticari hayatın genişlemesi ile geniş kapasiteli iş ve iş yerlerinin ortaya çıkmasından ötürü bu ilerlemelerle birlikte işçilerin kanuni açıdan korunması ihtiyacı da ortaya çıkmıştır. Buna göre; işveren tarafından işçiler keyfi şekilde işten çıkarılamazlar, işveren işçiyi işten çıkarma işlemini belirli nedenlere dayandırarak yasal düzenlemeler çerçevesinde yapabilir.

Eğer yukarıda bahsettiğimiz şekille aykırılık oluşturacak şekilde neden olmaksızın işçinin işten çıkarılması halinde söz konusu işçi hak arama sürecini başlatarak işe iade prosedürlerini işletebilir. Buna göre; işçinin ortada geçerli bir sebep yokken işten çıkarılması durumunda yeniden işe başlamayı talep ederek açtığı davaya işe iade davası adı verilir. Günümüzde işe iade davası açan işçiye çalışmadığı zamanlarda uğradığı maddi zarar için de zararın tazmini imkanı verilmektedir.

İşe İade Davası Nasıl Açılır?

İşe davası için bilinmesi gereken en önemli şey arabuluculuk yoluna başvurulması gerektiğidir. İşe iade davası için 01.01.2018 tarihi itibariyle arabuluculuk için başvuru yapmak zorunlu hale getirilmiştir. Eğer söz konusu bu arabuluculuk aşaması ilgili tarafların anlaşamaması ile sonuçlanırsa sonrasında işçi tarafından işe iade davası açılabilir. İşe iade davası işçi tarafından yazılı bir dilekçe ile görevli ve yetkili mahkemeye süresi içerisinde başvuru yaparak açılabilir. Aşağıda işe iade davasında arabuluculuk aşamasıyla ilgili olan İş Kanunu 20. maddesine yer verilmiştir.

İş Kanunu 20. Madde

“İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede iş mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir. Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın usulden reddi hâlinde ret kararı taraflara resen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararının da resen tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya başvurulabilir.

Feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispat yükümlülüğü işverene aittir. İşçi, feshin başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde, bu iddiasını ispatla yükümlüdür.

Dava ivedilikle sonuçlandırılır. Mahkemece verilen karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde, bölge adliye mahkemesi ivedilikle ve kesin olarak karar verir.”

İşe İade Davasını Kim Kime Karşı Açar?

İşe iade davası işini işten çıkarılan işçi tarafından açılır. Buna ek olarak söz konusu işçinin vekalet verdiği avukat tarafından da işe iade davası açılabilir. İşçinin işe iade davası açabilmesi için iş güvencesi koruması altında olması gerekir. İş güvencesinden kaynaklanan haklardan yararlanabilmesi için işçinin;

• Söz konusu işyerinin 30  ya da daha fazla işçi çalışıyor olması gerekir.
• Belirsiz süreli çalışan bir işçi olması gerekir.
• İşverene ait olan işyerinde 6 ay ya da daha fazla süreli olarak kıdem süresini doldurmuş olması gerekir.

Yukarıda saymış olduğumuz şartları taşıyan işçi tarafından işe iade davası açılabilir. Buna göre; iş güvencesi koruması altında olmayan işçiler tarafından işe iade davası açılamaz. Buna ek olarak belirli düzey işveren vekili olan kişilerin de işe iade davası açma hakkı yoktur. Söz konusu bu hüküm büyük şirketlerdeki genel müdür, müdür yardımcısı gibi pozisyonlarda olan kişiler için uygulanır.

Husumetin işverene yöneltildiği işe iade davasında davalı olan kişi işçiyi haksız şekilde işten çıkardığı iddia edilen işveren iken davacı olan kişi işçidir. Ancak burada belirtmek gerekir ki somut olayın özellikleri çerçevesinde davanın ilgili işyerine karşı açılması da mümkündür. Taşeronluk yani alt işveren ilişkisinin söz konusu olduğu durumlarda ise; işe iade davası her iki işverene karşı açılabilir.

İşe İade Davası Şartları Nelerdir?

İşçinin işe iade davası açabilmesi için usuli ve esasa yönelik şartlar mevcuttur. Aşağıda söz konusu bu şartlar sıralanmıştır;

• İşçinin işe iade davası açabilmesinin ilk şartı öncesinde arabulucuya başvurmuş olmasıdır.
• İşe iade davası iş güvencesi hükümleri altında olduğu için işe iade davası açacak olan işçinin işyerinde en az 30 kişi çalışıyor olmalıdır çünkü 30 ya da daha fazla sayıda işçi barındırmayan işyerinde çalışan işçi iş güvencesi altında değildir.
• İşe iade davası şartlarından birisi de söz konusu davayı açacak olan işçinin ilgili işyerinde en az 6 ay süre ile çalışmış olmasıdır.
• İşe iade davası açacak olan işçinin genel müdür, genel müdür yardımcısı vb. gibi belirli düzey işveren vekili olmaması gerekir.
• İşe iade davası açacak olan işçinin İş Kanunu ya da Basın İş Kanunu çerçevesinde çalışan bir işçi olması gerekir.
• İşçinin işe iade davası açabilmesi için söz konusu davanın taraflarının dava ve taraf ehliyetine sahip olmasının yanında aralarındaki uyuşmazlığın konu edildiği kesin hüküm verilmiş başka bir davanın bulunmaması gerekir.

İşe İade Davası Öncesi Arabuluculuk Süreci Nedir?

6325 sayılı yasaya göre önceden işe iade davası açmadan önce tercihen arabulucuya başvurma söz konusu idi ve arabuluculuk kurumu bir dava şartı olarak düzenlenmiş değildi. Ancak 7036 sayılı yasanın çıkmasından sonra işe iade davası açabilmek için öncesinde arabulucuya başvurmak zorunlu hale getirilmiştir.

Dava açma işleminden önce konulmuş olan arabuluculuk kurumunun amacı işveren ve işçi arasındaki uyuşmazlığın dava açılmasına gerek kalmadan çözümünü sağlamaktır. Eğer söz konusu işçi haksız şekilde işten çıkarılmış ise; işten çıkarıldığını öğrendiği andan itibaren 1 ay içerisinde arabulucuya başvuru yapmalıdır.

İşçinin arabulucuya yaptığı başvurunun ardından arabulucu tarafından işverene çağrı yapılır ve belirli bir günde söz konusu uyuşmazlığın çözümü amacıyla taraflar çağrılır. Yapılan görüşmenin sonucunun ne olduğundan bağımsız olarak bu aşamada arabulucunun görevi sona erer ve söz konusu görüşme tutanağa kayıt edilir. Eğer yapılan söz konusu bu görüşme sonucunda işveren ile işçi arasında anlaşma sağlanırsa görüşme tutanağı hüküm yerine sayılır. Ancak eğer söz konusu görüşmede işveren ve işçi arasında anlaşma sağlanamamış ise ya da söz konusu taraflardan birinin bu görüşmeye gelmediği halde arabulucunun görevi sona erer ve yapılan işlemler tutanağa geçirilir. Bu işlemlerin ardından işçi işe iade davası açmak için başvuruda bulunabilir.