Toplu İş Sözleşmesi Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki ülkemizdeki hukuk sisteminde iş sözleşmeleri bireysel ve toplu iş sözleşmesi olarak ikiye ayrılır. Bireysel iş sözleşmesi işçi ile işveren arasında, tarafların anlaştıkları şart ve koşullarda düzenlenen sözleşmeler olarak tanımlanırken toplu iş sözleşmesi ise işyerindeki tüm işçileri kapsayan ve ortaklaşa düzenlenen sözleşmeler olarak tanımlanır. Tarihsel olarak baktığımızda işverenin karşısında güçsüz konumda olan işçi, sendikalar aracılığı ile toplu hareket etme ve bireysel iş sözleşmesi ile elde edemeyeceği koşulları toplu iş sözleşmeleri ile elde etme imkanına sahip olmuştur.

Burada vurgulamak gerekir ki; yasal düzenlemeler çerçevesinde sendikaya üye olmak serbesttir ve bu nedende hiç kimse sendikaya üye olmaya ya da olmamaya zorlanamaz. Ancak burada vurgulamak gerekir ki; işçi ya da işverenler aynı işkolunda ve aynı zamanda birden çok sendikaya üye olamaz. Fakat aynı işkolunda ve aynı zamanda farklı işverenlere ait işyerlerinde çalışan işçiler birden çok sendikaya üye olabilir. Aynı şekilde işçi ya da işveren herhangi bir sendikada üye kalmaya veya üyelikten ayrılmaya da zorlanamaz.

Toplu iş sözleşmesi, iş sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesine ilişkin hükümleri içerirken söz konusu tarafların karşılıklı hak ve borçları ile sözleşmenin uygulanması ve denetimini ve uyuşmazlıkların çözümü için başvurulacak yolları düzenleyen hükümleri ve ayrıca mesleki eğitim, iş sağlığı ve güvenliği, sosyal sorumluluk ve istihdam politikalarına ilişkin düzenlemeleri de içerebilir.

Toplu İş Sözleşmesinin Unsurları Nelerdir?

Öncelikle burada vurgulamak gerekir ki; toplu iş sözleşmeleri, 1 yıldan az ve 3 yıldan uzun süreli şekilde olamaz. Ayrıca burada belirtmek gerekir ki; toplu iş sözleşmesinin süresi, ilgili sözleşmenin imzalanmasının ardından taraflarca uzatılamaz, kısaltılamaz ve sözleşme süresinden önce sona erdirilemez. Ancak toplu iş sözleşmelerinin süresi, faaliyetleri 1 yıldan az süren işlerde uygulanmak şartıyla 1 yıldan az olabilir. Ayrıca belirtmek gerekir ki; toplu iş sözleşmesi yazılı olarak yapılır. Buna ek olarak toplu iş sözleşmeleri ve çerçeve sözleşmeler, Anayasa’ya ve kanunların emredici hükümlerine aykırı düzenlemeler içeremez.

Toplu iş sözleşmesi, işçi tarafında yalnızca sendikalar aracılığı ile yapılabilirken, işveren tarafında işveren herhangi bir sendikaya üye değilse kendisi de söz konusu sözleşmenin tarafı olabilir. İşçi sendikasının, işvereni, toplu iş sözleşmesi görüşmelerine davet edebilmesi için sendikanın ilgili kanunda yer alan işkolu ve ünite kısıtlamalarından fazla üye sayısına sahip olması ve yetki tespitinin olumsuz sonuçlanmaması gerekir. Söz konusu bu koşulları sağlayan sendika işverenle anlaşarak toplu iş sözleşmesi imzalayabilir.

Burada belirtmek gerekir ki; toplu iş sözleşmesinden, söz konusu sözleşmenin yapıldığı işyerindeki sendikaya üye olan işçiler doğal olarak yararlanır. Fakat burada vurgulamak gerekir ki; toplu iş sözleşmesinden, söz konusu sözleşmenin imzalandığı tarihte taraf sendikaya üye olanlar yürürlük tarihinden, imza tarihinden sonra üye olanlar ise üyeliklerinin taraf işçi sendikası tarafından işverene bildirildiği tarihten itibaren yararlanır.