Kadının Soyadı Meselesi Nedir?

Türk Medeni Kanunun çeşitli maddelerinde evlenme halinde ve boşanma halinde kadının soyadı kullanımına ilişkin hakları ile ilgili düzenlemeler yer alır.

Evli Kadın Sadece Bekarlık Soyadını Kullanabilir mi?

Evli kadının soyadı Türk Medeni Kanunu 187. maddesinde yer alan “Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir.” hükmü çerçevesinde düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesinden anlaşılabileceği gibi kadın evlenme ile kocasının soyadını alır ancak söz konusu bu emredici nitelik taşıyan hükme ek olarak kadına kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilme hakkı tanınmıştır. Buna göre evlenen bir kadının soyadı kullanımı ile ilgili iki seçeneği mevcuttur ve bu seçenekler;

1. Sadece evlendiği kocasının soyadını kullanmak.
2. Kocasının soyadı önünde önceki soyadını evlendirme memuruna ya da daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuru ile kullanmak.

Yukarıda verilen iki seçenekten anlaşılabileceği gibi evli olan kadın için sadece bekarlık soyadını kullanmak kanunda düzenlenmemiştir. Buna göre evlenen kadın evlendiği eşinin soyadını kullanmak zorundadır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 30.09.2015 tarihli kararında bu durum; “Bu durumda, uyuşmazlığı karara bağlayan ilk derece Mahkemelerinin, AİHS ve diğer uluslararası insan hakları antlaşmaları ile çatışan 4721 sayılı kanunun 187. Maddesini kararlarına esas almayarak, başvuru konusu uyuşmazlık açısından Anayasa’nın 90.maddesi uyarınca uygulanması gereken uluslararası sözleşme hükümlerini dikkate alınması gerektiği sonucuna varılmaktadır… Sebep önemli olmaksızın davacı evlilik birliği içinde sadece kızlık soyismini kullanmak istemektedir. Kızlık soyismini kullanmak istemek için haklı bir gerekçenin bulunmasına ihtiyaç bulunmamaktadır. Bu hak AİHS 8 ve Anayasa’nın 17. Maddeleri kapsamında bir insan hakkıdır ve cinsiyete dayalı olarak bir ayrıma tabi tutulmaksızın erkek ve kadın arasında eşit şekilde uygulanmalıdır…” şeklinde ifade edilmiştir.

Evlendikten Sonra Sadece Kendi Soyadını Kullanmak İsteyen Kadın Ne Yapmalıdır?

Öncelikle belirtmek gerekir ki evlendikten sonra sadece kendi soyadını kullanmak isteyen kadınlar için hala bir mevzuat değişikliği olmamasından dolayı direkt nüfus idaresine yapılan başvurular söz konusu istemin kanuna aykırı olmasından dolayı reddedilir. Fakat evlenme sebebiyle soyadı değişen evli kadının evlenmenin ardından, yalnızca kendi soyadını kullanma talebini dava yoluyla yetkili Aile mahkemelerine iletmesi durumunda, 30.09.2015 tarihli emsal nitelikteki Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararı ilk derece mahkemelerince karara esas alınarak salt kızlık soyismini kullanma talepleri kabul edilmektedir. İzmir 1. Aile Mahkemesi 6.2.2020 tarihli, “…Kızlık soyadını kullanmak istemek için haklı bir gerekçenin bulunmasına ihtiyaç olmadığı...” şeklindeki kararı ile davacının yalnızca kızlık soyismini kullanma talebini kabul etmiştir.

Boşandıktan Sonra Kadının Soyadı Meselesi Nedir?

Türk Medeni Kanunu'nun 173. maddesinin 1. fıkrasında “Boşanma halinde kadın, evlenme ile kazandığı kişisel durumunu korur; ancak, evlenmeden önceki soyadını yeniden alır.” şeklindeki ifadeye yer verilmiştir. İlgili kanun maddesinden anlaşılabileceği üzere; kadın evlenmeden önce bekar idiyse bekarlık soyadını, evlenmeden önce dul idiyse (ilk kocasının ölümü üzerine dul olarak evlenen) dulluk soyadını yeniden alır. Bu duruma ek olarak evlenmeden önce dul olan kadının boşandıktan sonra bekarlık soyadını kullanma hakkı da mevcuttur.

Kadının Boşandığı Kocasının Soyadını Kullanması Nedir?

Boşanma halinde kadının, evlenmeden önceki soyismini yeniden alacağı kuralından daha önce bahsettik. Ancak kadınların, sosyal ve ticari hayatlarını ilgilendiren bazı nedenlerle boşandıktan sonra da boşandığı kocasının soyismini kullanmak istediği haller mevcuttur. Söz konusu bu durum Türk Medeni Kanunu'nun 173. maddesinin 2. fıkrasında “Kadının, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati bulunduğu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceği ispatlanırsa, istemi üzerine hakim, kocasının soyadını taşımasına izin verir.” şeklinde ifade edilmiştir. Bu kanun maddesinden anlaşılacağı üzere, kadının boşandığı kocasının soyadını kullanabilmesi, kanunun öngördüğü şartların varlığına ve usulüne uygun açılmış dava ile mümkündür. Yine Türk Medeni Kanunun 173. maddesinin 3. fıkrasına göre ise, “Koca, koşulların değişmesi halinde bu iznin kaldırılmasını isteyebilir.” düzenlemesi mevcuttur.

Kocanın Soyadını Kullanma İzin Davasında Zamanaşımı Nedir?

Türk Medeni Kanunun 178.maddesinde, “Evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.” ifadesine yer verilmiştir. Söz konusu bu süre zamanaşımı süresi olup, hak düşürücü süre değildir. Bu sebeple, zamanaşımı def’i davaya cevap süresi içerisinde davalı tarafından ileri sürülürse incelenecek, süresi içinde ileri sürülmeyen zamanaşımı def’i davanın görülmesine engel teşkil etmeyecektir.

Kocanın Soyadını Kullanma İzin Davasında Görevli Mahkeme Nedir?

Aile mahkemeleri kadının boşandığı kocasının soyadını kullanmasına izin verilmesine ilişkin davalara bakmakla görevlidir. Aile mahkemesi kurulmayan yerlerde ise genel yetkili mahkeme olan Asliye hukuk mahkemeleri, Aile mahkemesi sıfatı ile bu davaları inceleyerek karar alır. Söz konusu görev kuralları kamu düzenine ilişkin olup, yargılamanın her aşamasında hakim tarafından kendiliğinden dikkate alınması zorunludur.

Kocanın Soyadını Kullanma İznini Kaldırma Davası Nedir?

Türk Medeni Kanununun 173. maddesinin 3. fıkrasında “Koca, koşulların değişmesi halinde bu iznin kaldırılmasını isteyebilir.” düzenlemesi yer alır. Buna göre; koca, mahkeme iznine dayanarak soyadını taşımaya devam eden eski karısının bu izninin kaldırılmasını yine mahkeme yoluyla talep etme hakkına sahiptir. İznin kaldırılması amacıyla açılacak olan dava husumet yönünden boşandığı kocasının soyadını kullanmakta olan kadına yöneltilir. Kocanın soyadını kullanma iznini kaldırma davasında koca; kendi menfaatine zarar verdiğini veya eski karısının, kendisine ait soyadını kullanmakta artık menfaatinin bulunmadığını kanıtlamakla yükümlü olur. Söz konusu bu halde koca her türlü delille iddiasını kanıtlayabilir. “… davalı kadının, kesinleşen anlaşmalı boşanma kararı gereğince boşandığı kocasının "N." olan soyadını taşımasına izin verildiği, bu iznin kaldırılmasını gerektirecek Türk Medeni Kanunu’nun 173/3. maddesi anlamında bir durumun kanıtlanamadığı anlaşılmaktadır. Davacı kocanın, davalı kadının "N." soyadını taşımasına iznin kaldırılması davasının reddi gerekir.” (Y2H., 14.11.2013 T., 2013/6259 E.)

Kocanın Soyadını Kullanma İznini Kaldırma Davasında Görevli Mahkeme Nedir?

Aile mahkemeleri kadının boşandığı kocasının soyadını taşıyabilmesi için verilen iznin kaldırılmasına yönelik davalara bakmakla görevlidir. Aile mahkemesi kurulmayan yerlerde genel yetkili mahkeme olan Asliye hukuk mahkemeleri, Aile mahkemesi sıfatı ile söz konusu bu davaları inceleyerek karara bağlar. Bu mahkemeler için görev kuralları kamu düzenine ilişkindir ve yargılamanın her aşamasında hakim tarafından kendiliğinden dikkate alınması zorunludur.