Yasal Mirasçılık Nedir?

Tereke üzerinde miras hakkına sahip olan “yasal mirasçı” ve “atanmış mirasçı” olmak üzere miras paylaşımı sırasında iki tür mirasçılık biçimi mevcuttur.

Yasal Mirasçılık: Kanuni olarak yasak mirasçılık Medeni Kanunun 495 ila 501. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Yasal mirasçılık; miras bırakan kişinin iradesine bağlı olmadan miras bırakan kişinin ölümünün ardından doğrudan kanun sebebiyle kaynaklanan bir miras hukuku statüsüdür. Buna göre; Medeni Kanun 495-501 arasında düzenlenmiş hükümlerce, yasal mirasçılar miras bırakan kişinin kan hısımları, evlatlıkları, altsoyu ve sağ kalan eşidir.

Atanmış Mirasçılık: Miras bırakan kişinin kendi hür iradesi ile kendi mirasının tamamını ya da bir kısmını belirlediği bir kişiye bırakması halinde mirasçı olan kişidir.

Mirasta Mal Paylaşımı ve Derece (Zümre) Sistemi Nedir?

Zümre ya da derece sistemi olarak bilinen sistem; Medeni Kanun sisteminde kan hısımlarının yasal mirasçı olmalarının temelini oluşturur. Medeni Kanunda yer alan düzenlemelere göre miras bırakan kişinin ölümünün ardından mirasta mal paylaşımı için üç dereceli bir sistem vardır. Söz konusu mirasta mal paylaşımından kanuni olarak mirasçı sıfatıyla hak sahibi olup pay alabilmek için aşağıda vereceğimiz üç zümreden birinde yer almak gerekir. Kanuni mirasçıları belirlemek amacı ile oluşturulan derece sisteminin temel özellikleri aşağıda verilmiştir. Bu özellikler;

• Bir kişinin yasal olarak bir önceki zümrede mirasçı olması halinde söz konusu kişi sonraki zümrelerde mirasçı olamaz. Örnek olarak; 1. derece zümrede yer alarak kanuni mirasçılık hakkına sahip olan çocuklar (altsoy) varsa, bu kişiler 2. derecede kanuni mirasçılık hakkına sahip miras bırakan kişinin anne ya da babası miras hakkına sahip olmaz.
• Bir zümre içinde ön sırada yer almış olan kanuni mirasçı; bir alt sırada yer alan mirasçının mirasçılığını engeller.
• Eğer zümre başları ve kökbaşları yaşamakta ise; bu kişilerin altsoyları mirasçı olamaz.

Mirasta Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?

Zümre ya da derece sistemi dediğimiz sistem sebebiyle mirasta mal paylaşımı yapılırken ilk olarak birinci dereceden başlanır. Eğer birinci derece olan mirasçılar mevcut değil ise sırasıyla ikinci derece ve üçüncü derece mirasçılar arasında mal paylaşımı yapılır. Burada belirtmek gerekir ki; miras bırakan kişinin eşi her derece ile birlikte mirasta mal paylaşımında belli oranda miras hakkına sahip olur.

Medeni Hukuk sistemimizde mirasta mal paylaşımı ile ilgili üç zümrenin varlığı kabul edilmiştir. Üç zümreli derece sistemi aşağıda verilmiştir;

Birinci Derece (Zümre) Yasal Mirasçılar

Birinci derece(zümre) mirasçıları miras bırakan kişinin ölümü üzerine kişinin altsoyudur. Miras bırakan kişinin çocukları, torunları ve bunlardan doğanların tamamı altsoy tanımlamasını kapsar. Buna göre; miras bırakan kişinin çocukları zümre başı olarak kabul edilir. Bu anlamda miras bırakan kişinin çocukları eşit şekilde mirasçılık hakkına sahip olurlar. Eğer miras bırakan kişinin çocukları miras bırakan kişiden önce ölmüş ise; ölen çocuğun miras payı yine aynı biçimde halefiyet yolu ile kendi mirasçılarına geçer.

İkinci Derece (Zümre) Mirasçılar

Miras bırakan yani muris kişinin anne ve babası, murisin ölümünün ardından ikinci derecede miras hakkına sahip olan mirasçılardır. Buna göre; anne ve babanın ölen evlatlarından mirasçı olabilmesi için ölen kişinin ilk derece mirasçılarından hiç mirasçı kalmamış olması gerekir. İkinci zümre mirasçılar olan ölen kişinin anne ve babası ölen kişinin mirasında eşit haklara sahiptir. Miras bırakan kişinin anne babası miras bırakan kişiden önce ölmüş ise; anne ve babanın altsoylarına halefiyet yolu ile mirasçılık hakkı aktarılır. Bu durumda miras bırakan kişinin kardeşleri mirasçı konumuna geçmiş olur. Buna göre; eğer mirasçı olan anne ve babanın herhangi birinde hiç mirasçı bulunmaz ise; söz konusu olan tüm miras diğer tarafa aktarılır.

Üçüncü Derece (Zümre) Mirasçılar

Miras bırakan kişinin ölümünün ardından üçüncü zümre mirasçılar miras bırakan kişinin büyükanne ve büyükbabası olur. Ancak büyükanne ve büyükbabanın mirasçı sıfatı alabilmesi için; ölen kişinin birinci zümrede ve ikinci zümrede mirasçısı olmaması yani miras bırakan kişinin altsoyunun ve anne-babası ile bunların da altsoyunun miras bırakan kişiden önce ölmüş olması gerekir. Buna göre; eğer miras bırakan kişinin birinci ve ikinci zümresinde kimse olmamasına rağmen büyükanne ve büyükbabası da miras bırakan kişiden önce ölmüş iseler; bu kişilerin yerini halefiyet yolu ile altsoy mirasçılar alır. Miras bırakan kişinin büyükanne ve büyükbabası miras bırakan kişinin ölümünden önce ölmüş iseler; bu kişilerin altsoyu olan çocukları yani miras bırakan kişinin amca, hala, teyze ve dayıları ile onların altsoyları var olan mirasçılık haklarını elde ederler. Ancak burada belirtmek gerekir ki; eğer zümre başlarının hepsi ölmüş iken miras bırakan kişinin eşi sağ ise; yalnızca e zümre başlarının çocukları, yani miras bırakan kişinin amca, hala, dayı ve teyzesi mirasçı olabilirler. Miras bırakan kişinin eşinin varlığı ve hala, dayı, amca ve teyzenin ölmüş olması bu kişilerin alt soylarının mirasçı olmasını engeller. Buna göre; hayatta olan eş tek başına mirasçılık sıfatına ve hakkına sahip olur.

Mirasta Mal Paylaşımında Zümre Başı (Derece Başı) Nedir?

Mirasta mal paylaşımı sırasında her derecede ilk sırada yer alarak miras hakkına sahip olan kişiye miras başı denir. Buna göre eğer zümre ya da derece başı olan kişi hayatta ise; bu kişinin alt soylarının ilgili mirastan hakkı olmaz. Birinci zümre mirasçıların zümre başı miras bırakan kişinin çocuklarıdır. Miras bırakan kişinin anne ve babası ikinci derece zümre başıdır. Üçüncü derecede zümre başı ise miras bırakan kişinin büyükanne ve büyükbabasıdır.

Evlilik Dışı Çocukların Yasal Mirasçılığı Nasıl Olur?

Soybağının tanınması ya da hakim tarafından alınan karar ile soybağının kurulması, evlilik dışında doğan çocukların baba tarafından mirasçıları olabilmeleri için gerekir. Medeni Kanun 498. maddede yer alan düzenlemeye göre; eğer soybağı kurulur ise, evlilik dışı doğmuş olan çocuklar da aynı evlilik içi hısımlar gibi mirastan pay alırlar, aksi durumda ise mirasta mal paylaşımı esnasında hak sahibi olamazlar.

Evlatlık ve Altsoyunun Kanuni Mirasçılığı Nasıl Olur?

Evlatlık ve evlatlığın altsoyu Medeni Kanunda kan akrabalığı esasına dayalı bir sistem olarak düzenlenmiş olan zümre mirasçılığı sisteminin tek istisnasıdır. Evlatlık ve altsoyu Medeni Kanunda yer alan düzenlemelere göre; evlat edinmiş olan kişiye kan hısmı gibi mirasçıdırlar ve aynı zamanda evlatlık olan kişinin kendi öz ailesindeki mirasçılık hakkı da devam eder. Medeni Kanun 500. maddede yer alan düzenlemeye göre; miras bırakanın kendi altsoyu ile evlatlık ve altsoyu aynı haklara sahip olur.