Öncelikle belirtmek gerekir ki; sigorta sözleşmesinin yapılması sırasında sigorta şirketi söz konusu sigortanın kapsamına girecek olan mal, hayat ya da sorumluluk konusu ile ilgili olarak bilgiye sahip değildir. Bu nedenle sigortacı olan tarafın bu sözleşme sırasında sigorta ettiren tarafın kendisine verilen bilgiye güvenmek ve bu bilgi çerçevesinde teminat sunmak ile yükümlü hale gelir. Buna göre; sigortacı olan tarafın, ilgili sigorta sözleşmesine konu olan riski ve buna bağlı olarak da sigorta ettirenden alınacak olan primi doğru şekilde tespit edebilmesi ancak sigorta ettiren tarafından, sigorta konusuna dair kendisine doğru, eksiksiz ve tam bilgi verilmesi sayesinde mümkün olur. Bu anlamda sigortacı olan taraf, sigorta ettirenden aldığı bu bilgileri değerlendirir ve sigorta ettiren tarafı sınıflandırarak belirli bir sigorta ettirenler grubuna dahil eder, buna göre prim hesaplar ve söz konusu sözleşme ilişkisinde teminat dışında kalacak olan halleri ve sigorta ettiren tarafa yüklenecek sözleşmeden kaynaklı görevler saptanır. Söz konusu bu durum göz önünde bulundurularak sigorta ettiren tarafa söz konusu bu bilgileri doğru ve tam şekilde sigortacı olan tarafa bildirme yükümlülüğü yüklenmiştir. Söz konusu bu yükümlülük Türk Ticaret Kanunu 1435. maddesinde “Sigorta ettiren sözleşmenin yapılması sırasında bildiği veya bilmesi gereken tüm önemli hususları sigortacıya bildirmekle yükümlüdür. Sigortacıya bildirilmeyen, eksik veya yanlış bildirilen hususlar, sözleşmenin yapılmamasını veya değişik şartlarda yapılmasını gerektirecek nitelikte ise, önemli kabul edilir. Sigortacı tarafından yazılı veya sözlü olarak sorulan hususlar, aksi ispat edilinceye kadar önemli sayılır.” şeklinde ifade edilmiştir. Eğer sigortacıya bildirilmeyen ya da eksik ve yanlış bildirilen hususlar söz konusu sözleşmenin yapılmamasına ya da değişik şartlarda yapılmasını gerekli kılacak nitelikte ise önemli kabul edilir. Buna göre; sigortacı tarafından yazılı şekilde ya da sözlü şekilde sorulan hususlar akdi ispat edilinceye kadar önemli sayılır. Bu anlamda sigortacı olan tarafın ilgili sözleşme hakkındaki kararını etkileyecek olan tüm bilgiler önemli kabul edilir. Yazılı sorular ile ilgili düzenleme Türk Ticaret Kanunu 1436. maddede yer alır ve ilgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir.
Türk Ticaret Kanunu Madde 1436
- Sigortacı sigorta ettirene, cevaplaması için sorular içeren bir liste vermişse, sunulan listede yer alan sorular dışında kalan hususlara ilişkin olarak sigorta ettirene hiçbir sorumluluk yüklenemez; meğerki, sigorta ettiren önemli bir hususu kötüniyetle saklamış olsun.
- Sigortacı, liste dışında öğrenmek istediği hususlar varsa bunlar hakkında da soru sorabilir. Söz konusu soruların da yazılı ve açık olması gerekir. Sigorta ettiren bu soruları cevaplamakla yükümlüdür.
Türk Ticaret Kanunun yukarıda verilen maddesi çerçevesinde sigortacı olan taraf sigorta ettirene cevaplaması için sorular içeren bir liste vermiş ise; bu listede verilen sorular dışında kalan hususlarla ilgili sigorta ettiren tarafa hiçbir sorumluluk yüklenemez. Bu duruma ek olarak, eğer sigorta ettiren taraf önem teşkil eden bir hususu kötü niyetle saklamış ise sigorta ettiren tarafın beyan edilmemiş olan hususlarla ilgili sorumluluğu devam eder. Eğer sigortacı olan tarafın söz konusu liste dışında öğrenmek istediği hususlar var ise söz konusu bu hususlar hakkında da sigorta ettiren tarafa soru sorabilir. Burada bahsettiğimiz soruların yazılı ve açık şekilde olması gerekir. Sigorta ettiren taraf ise söz konusu bu soruları cevaplamakla yükümlüdür.
Beyan Yükümlülüğünün İhlali Halinde Sigortacının Hakları Nelerdir?
Sigorta ettiren tarafın sigorta sözleşmesi öncesinde beyan yükümlülüğüne aykırılık teşkil edecek şekilde davranması halinde sigortacı olan tarafa tanınan haklar ve sigortacı olan tarafından uygulanabilecek olan yaptırımlar, söz konusu beyan yükümlülüğüne aykırılığın sigortacı olan tarafından işlemin hangi aşamasında öğrenildiğine göre farklılık gösterir. Bu haller aşağıda açıklanmıştır.
İhlalin Riziko Gerçekleşmeden Önce Öğrenilmesi Halinde
Eğer sigorta ettiren tarafın beyan yükümlülüğüne aykırılık teşkil edecek şekilde olan davranışı sigortacı tarafından riziko gerçekleşmeden önce öğrenilmiş ise, sigortacı olan taraf sözleşme öncesi beyan yükümlülüğünü öğrenmesinden itibaren 15 gün içinde söz konusu sözleşmeden cayma ya da prim farkı talep etme hakkına sahiptir. Sigortacı olan tarafa tanınmış olan bu hakların kullanılması için söz konusu beyan yükümlülüğünün ihlali halinde sigorta ettirenin ya da diğer ilgili olan kişilerin kusurlu olma hali aranmaz. Buna ek olarak, sigorta ettiren kişinin bildirme yapmadığı ya da yanlış şekilde bildirdiği bir husus sigortacı tarafından biliniyor ise sigortacı beyan yükümlülüğünün ihlal edildiğini ileri sürmek suretiyle sözleşmeden cayamaz. Sigortacı olan tarafın cayma hakkını kullanması halinde sigorta sözleşmesi geçmişe etkili olarak sona ereceği için sigorta ettiren tarafından ödenmiş olan primlerin de geri alınabilmesi gerekir. Buna ek olarak sigorta ettiren sigorta sözleşmesi kurulduğu anda beyan yükümlülüğünü kasti şekilde ihlal etmiş ise, sigortacı olan taraf rizikoyu taşıdığı süreye ait olan primler için hak kazanır. Bazı hallerde ise kanun koyucu tarafından sigortacıya verilen cayma hakkı devre dışı bırakılmıştır.
İhlalin Riziko Gerçekleştikten Sonra Öğrenilmesi Halinde
Sigorta ettiren tarafın sözleşme öncesi beyan yükümlülüğüne aykırılık teşkil eden davranışını riziko gerçekleştikten sonra öğrenilmesi durumunda sigortacı olan tarafın hakları sigorta ettiren tarafın kusur derecesine göre belirlenir. Eğer söz konusu beyan yükümlülüğü sigorta ettirenin ihmali davranışı ile ihlal edilmiş ise söz konusu ihmal tazminatın ya da bedelin miktarına ya da rizikonun gerçekleşmesine etki edecek nitelik taşıyor ise ihlalin derecesine göre indirim yapılır. Eğer sigorta ettiren kasti şekilde hareket etmiş ise ve ihlal ile gerçekleşen riziko arasında bağlantı varsa sigortacının tazminat ya da ödeme borcu ortadan kalkmış olur.
Sonuç Olarak…
Sigorta ettiren tarafın beyan yükümlülüğü, sigortacı olan tarafın sözleşme ile teminat altına alacağı rizikoyu tespit edebilmesi ve primi belirlenmesi açısından son derece önem teşkil eder. Bu açıdan kanun koyucu tarafından sigorta türleri arasında ayrım yapılmadan beyan yükümlülüğü ile ilişkili olarak Türk Ticaret Kanununda ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir. Söz konusu bu düzenlemeler çerçevesinde sigorta ettiren taraf sözleşmenin yapılması esnasında bildiği ya da bilmesi gereken tüm önemli hususları sigortacı olan tarafa bildirmekle yükümlüdür.
Mükyen Hukuk Bürosu uzman avukatlarından randevu almak için:
Diğer Makalelerimiz:
