Öncelikle belirtmek gerekir ki; tahkim anlaşmaları devlet yargılamalarına göre istisnai bir durum arz ederler ve kural olarak anlaşma tarafları arasında bağlayıcı ve geçerlidir. Buna ek olarak bazı hallerde tahkim anlaşmasının söz konusu ilişkiye taraf olmayan üçüncü kişilere teşmili konusu gündeme gelebilir. Tahkim anlaşmasının halefiyet ilkesi kapsamında ise sigortacı olan tarafa teşmili konusu ise bahsettiğimiz söz konusu istisnai hallerden birisidir.
Borç İlişkisinin Nisbiliği Nedir?
Alacaklı olan kişi ile borçlu olan kişi arasında belirli bir edim yükümünün ifasını sağlayan hukuki bağ borç ilişkisi şeklinde ifade edilir. Öncelikle belirtmek gerekir ki; kural olarak borç ilişkisi yalnızca söz konusu ilişkinin tarafları arasında hüküm ve sonuç meydana getirir. Söz konusu bu hal yani borç ilişkisinin sadece tarafları arasında hüküm ve sonuç doğurması hali doktrinde borç ilişkisinin nisbiliği kapsamı altında ifade edilir. Söz konusu bu nisbilik prensibine göre; buradaki konumuz olan tahkim anlaşmaları da yalnızca anlaşmanın tarafları açısından bağlayıcı ve geçerli olur.
Öte yandan kural olarak, tahkim şartına taraf olmayan kişilerin tahkim yargılamasına taraf olarak katılması ya da ilgili sözleşmede yer alan tahkim şartına ya da tahkim sözleşmesine dayanması mümkün değildir. Genel prensip anlattığımız gibi olmakla birlikte, söz konusu bu kuralın da bazı istisnaları mevcuttur. İlgili bu istisnalar ise tahkim anlaşmasının üçüncü kişilere teşmili olarak karşımıza çıkmaktadır. Söz konusu bu tahkim anlaşmasının kapsamının ilgili anlaşmaya taraf olmayan üçüncü kişileri kapsayacak şekilde genişletilmesi ve bu kişilerin davacı ya da davalı sıfatıyla yargılamada yer alması şeklinde tarif edilir.
Sigortacının Halefiyeti Nedir?
Bazı hallerde üçüncü kişilerin teşmil yolu ile ilgili davaya dahil edilmesi adil görünse de ilgili doktrinde teşmilin gerek hakemlerin gerekse mahkemelerin temkinli yaklaştıkları bir konu olarak değerlendirilir. Sigortacının Halefiyeti Tahkim anlaşmasının üçüncü kişilere teşmilin söz konusu olduğu hallerden birisi de halefiyettir. Genel anlamıyla halefiyet; bir kişinin başka bir kişinin yerine geçmesi yani bir kişiye ait olan hakların başka bir kişiye olduğu gibi intikal etmesi olarak tanımlanır. Sigortacının halefiyeti ise, rizikonun gerçekleşmesi nedeniyle meydana gelen zararlar için sigorta ettiren kişinin üçüncü bir kişiye karşı herhangi bir kanuni nedene dayanarak sahip olduğu tazminat alacağı hakkının ödenen sigorta tazminatı miktarınca kanun gereği sigortacı olan tarafa geçmesi şeklinde ifade edilir.
Türkiye hukukunda sigortacı olan tarafın halefiyeti Türk Ticaret Kanunu 1472. maddesinde düzenlenmiştir ve ilgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir.
Türk Ticaret Kanunu Madde 1472
(1) Sigortacı, sigorta tazminatını ödediğinde, hukuken sigortalının yerine geçer. Sigortalının, gerçekleşen zarardan dolayı sorumlulara karşı dava hakkı varsa bu hak, tazmin ettiği bedel kadar, sigortacıya intikal eder. Sorumlulara karşı bir dava veya takip başlatılmışsa, sigortacı, mahkemenin veya diğer tarafın onayı gerekmeksizin, halefiyet kuralı uyarınca, sigortalısına yaptığı ödemeyi ispat ederek, dava veya takibi kaldığı yerden devam ettirebilir.
(2) Sigortalı, birinci fıkraya göre sigortacıya geçen haklarını ihlal edici şekilde davranırsa, sigortacıya karşı sorumlu olur. Sigortacı zararı kısmen tazmin etmişse, sigortalı kalan kısımdan dolayı sorumlulara karşı sahip olduğu başvurma hakkını korur.
Yukarıda yer verilen kanun maddesi çerçevesinde sigorta kapsamında riziko gerçekleşmesinden doğan zarar nedeniyle sigortacı olan taraf sigorta tazminatını ödediği zaman sigorta ettiren tarafın yerine geçer ve sigorta ettiren tarafın söz konusu zarardan dolayı sorumlulara karşı dava hakkı varsa bu hak, tazmin ettiği bedel kadar sigortacı olan tarafa intikal eder. Buna göre; halefiyenin konusu, sigortalı olan tarafın üçüncü kişiye karşı sahip olduğu talep etme hakkıdır. Söz konusu bu hak; sigorta tazminatının ödenmesi ile sigortacı olan tarafa geçer. Bu anlamda sigortacı olan tarafın halefiyeti hukuki bir temlik şeklinde nitelendirilir.
Türk Hukukundaki Durum Nedir?
Tahkim sözleşmesinin sigortacı olan tarafa teşmili konusu sigortalı olan taraf ve zarar veren arasındaki sözleşmede tahkim şartının bulunması halinde gündeme gelir. Söz konusu bu halde, taraflar arasında meydana gelen uyuşmazlığın ortaya çıkmasının sigortacı olan tarafın halef sıfatı ile sigortalı olan ile zarar veren arasında yapılmış olan tahkim anlaşmasına dayanıp dayanmadığının ve zarar veren tarafın da sigortacı olan ile tahkime gitmek ile yükümlü olup olmamasını belirlemek gerekir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından konu ile ilgili bir kararında; “sigorta ettiren ile zarar veren arasında geçerli olan konişmentoda yer alan tahkim şartının, halefiyet ilkesi gereğince sigortacıya da teşmil edeceği içtihat edilmiştir.” ifadesi yer alır.
Mükyen Hukuk Bürosu uzman avukatlarından randevu almak için:
Diğer Makalelerimiz:
