Anonim Şirket Kuruluş Aşamaları Nelerdir?

Anonim şirketlerin kuruluş sistemleri açısından izin, normatif ve ferman sistemi olmak üzere üç çeşit sistemin varlığından söz edebiliriz. Birtakım istisnaların olmasının yanında Türkiye’deki mevzuatta anonim şirketlerin kuruluşu için normatif sistem benimsenmiş haldedir. Bu anlamda normatif sistem herhangi bir izne tabi olmayan sistemi ifade eder.

Yeni Türk Ticaret Kanunu ile tedrici kuruluş usulü kaldırılmıştır. İlgili kanuna göre; anonim şirketler ani kuruluş esasına göre kurulurlar. Buna ek olarak Türk Ticaret Kanunu 346. maddenin 1. fıkrasında yer alan düzenlemeye göre; “payların halka arzı taahhüt edilerek kuruluş” usulü de düzenlenmiştir. Türk Ticaret Kanunu 337. maddesinde ise anonim şirketlerin kimler tarafından kurulabileceği ile ilgili düzenleme yer alır ve ilgili maddeye aşağıda yer verilmiştir.

Türk Ticaret Kanunu Madde 337

Pay taahhüt edip esas sözleşmeyi imzalayan gerçek ve tüzel kişiler kurucudur.
Kurucular, birinci fıkrada yazılı işlemi, üçüncü bir kişinin hesabına yaptıkları takdirde, bu kişi de kuruluştan doğan sorumluluk bakımından kurucu sayılır. Söz konusu üçüncü kişi, kendisi hesabına iş gören kimsenin bildiği veya bilmesi gereken bir hususu kendisinin bilmediğini ileri süremez.

Türk Ticaret Kanunu 338. maddesinde ise anonim şirket kurucu sayısı ile ilgili düzenleme yer alır ve söz konusu kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir;

Türk Ticaret Kanunu Madde 338

Anonim şirketin kurulabilmesi için pay sahibi olan bir veya daha fazla kurucunun varlığı şarttır. 330 uncu madde hükmü saklıdır.
Pay sahibi sayısı bire düşerse, durum, bu sonucu doğuran işlem tarihinden itibaren yedi gün içinde yönetim kuruluna yazılı olarak bildirilir. Yönetim kurulu bildirimi aldığı tarihten itibaren yedi gün içinde, şirketin tek pay sahipli bir anonim şirket olduğunu tescil ve ilan ettirir. Ayrıca, hem şirketin tek pay sahipli olarak kurulması hem de payların tek kişide toplanması hâlinde tek pay sahibinin adı, yerleşim yeri ve vatandaşlığı da tescil ve ilan edilir. Aksi hâlde doğacak zarardan, bildirimde bulunmayan pay sahibi ve tescil ve ilanı yaptırmayan yönetim kurulu sorumludur.
Şirket, tek pay sahibi olacak şekilde kendi payını iktisap edemez; ettiremez.

Anonim Şirket Kuruluş Belgeleri Nelerdir?

Türk Ticaret Kanunu 336. maddesinde anonim şirket kurmak için gerekli belgelere yer verilmişti. Maddede yer alan düzenlemeye göre anonim şirket kurmak için aşağıda sıralanan belgelere ihtiyaç vardır Bu belgeler;

Esas sözleşme,
Değerleme raporları,
Ayın ve işletme devralınmasına ilişkin olanlar da dahil olmak üzere, kurulmakta olan şirketle, kurucular ve diğer kişilerle yapılan ve kuruluşla ilgili olan sözleşmeler.

Anonim Şirketlerde Ana Sözleşmenin Hazırlanması Nasıl Olur?

Anonim şirket kurmak için en önemli düzenlemelerden birisi ana sözleşmedir. Söz konusu bu esas sözleşme ile ilgili düzenlemeler Türk Ticaret Kanunu 339. maddede düzenlenmiştir ve ilgili madde bu sözleşmeyi şirket anayasası olarak değerlendirir. İlgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir;

Türk Ticaret Kanunu Madde 339

(1) Esas sözleşmenin yazılı şekilde yapılması ve bütün kurucuların imzalarının noterce onaylanması veya esas sözleşmenin ticaret sicili müdürü yahut yardımcısı huzurunda imzalanması şarttır.

(2) Esas sözleşmeye aşağıdaki hususlar yazılır:

a) Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunacağı yer.
b) Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde şirketin işletme konusu.
c) Şirketin sermayesi ile her payın itibarî değeri, bunların ödenmesinin şekil ve şartları.
d) Pay senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları; belirli paylara tanınan imtiyazlar; devir sınırlamaları.
e) Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlar; bunların değerleri; bunlara karşılık verilecek payların miktarı, bir işletme ve ayın devir alınması söz konusu olduğu takdirde, bunların bedeli ve şirketin kurulması için kurucular tarafından şirket hesabına satın alınan malların ve hakların bedelleriyle, şirketin kurulmasında hizmetleri görülenlere verilmesi gereken ücret, ödenek veya ödülün tutarı.
f) Kurucularla yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere şirket kârından sağlanacak menfaatler.
g) Yönetim kurulu üyelerinin sayıları, bunlardan şirket adına imza koymaya yetkili olanlar.
h) Genel kurulların toplantıya nasıl çağrılacakları; oy hakları.
ı) Şirket bir süre ile sınırlandırılmışsa, bu süre.
i) Şirkete ait ilanların nasıl yapılacağı.
j) Pay sahiplerinin taahhüt ettiği sermaye paylarının türleri ve miktarları.
k) Şirketin hesap dönemi.

(3) İlk yönetim kurulu üyeleri esas sözleşme ile atanır.

Anonim Şirketlerde Kurucu Menfaatleri Nelerdir?

Anonim şirketlerde kurucu menfaatleri ile ilgili düzenlemeler Türk Ticaret Kanunu 348 maddesinde yer alır ve ilgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Türk Ticaret Kanunu Madde 348

Şirketi kurdukları sırada harcadıkları emeğe karşılık olarak kuruculara, para ve bedelsiz pay senedi vermek gibi şirket sermayesinin azalması sonucunu doğurabilecek bir menfaat tanınamaz. Bu hükme aykırı esas sözleşme hükümleri geçersizdir. Ancak, dağıtılabilir kârdan 519 uncu maddenin birinci fıkrasında yazılı yedek akçe ile pay sahipleri için yüzde beş kâr payı ayrıldıktan sonra kalanın en çok onda biri intifa senetleri bağlamında kuruculara ödenir.
Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra kurulan anonim şirketler, pay senetlerini halka arz etmeden önce kurucu intifa senetlerini, herhangi bir bedel ödemeden iptal ederler; aksi hâlde intifa senetleri kendiliğinden geçersiz sayılır.
Dağıtılabilecek kâr mevcut ise şirket kârın dağıtılmamasını kararlaştırmış olsa bile kurucu intifa sahipleri esas sözleşmede öngörülen kâr paylarını alırlar.

Anonim Şirketler için İhtiyari Unsurlar Nelerdir?

Türk Ticaret Kanununda zorunlu tutulan unsurların yanında anonim şirket sözleşmesine ihtiyari kayıtlar da eklenebilir. Ancak burada belirtmek gerekir ki söz konusu bu ihtiyari kayıtların emredici hukuk ilkesine aykırılık teşkil etmemesi gerekir. Söz konusu emredici hükümlere Türk Ticaret Kanunu 340. maddede “Esas sözleşme, bu Kanunun anonim şirketlere ilişkin hükümlerinden ancak Kanunda buna açıkça izin verilmişse sapabilir. Diğer kanunların, öngörülmesine izin verdiği tamamlayıcı esas sözleşme hükümleri o kanuna özgülenmiş olarak hüküm doğururlar.” şeklinde yer verilmiştir.

Anonim Şirketlerde Pay Bedelleri Nasıl Ödenir?

Anonim şirketlerde pay bedellerinin ödenmesi ile ilgili düzenlemelere Türk Ticaret Kanunu 344-345 ve 346. maddelerinde yer verilmiştir. İlgili kanun maddeleri aşağıda yer alır.

Türk Ticaret Kanunu Madde 344

Nakden taahhüt edilen payların itibarî değerlerinin en az yüzde yirmibeşi tescilden önce, gerisi de şirketin tescilini izleyen yirmidört ay içinde ödenir. Payların çıkarma primlerinin tamamı tescilden önce ödenir.
Sermaye Piyasası Kanununun pay bedellerinin ödenmelerine ilişkin hükümleri saklıdır.

Türk Ticaret Kanunu Madde 345

Nakdî ödemeler, 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununa bağlı bir bankada, kurulmakta olan şirket adına açılacak özel bir hesaba, sadece şirketin kullanabileceği şekilde yatırılır. Taahhüt edilen payların, kanunda veya esas sözleşmede öngörülmüş bulunan ve kanunda yazılı olandan daha yüksek olan tutarlarının ödendiği, ticaret siciline yöneltilecek bir banka mektubu ile ispatlanır. Banka, bu tutarı, şirketin tüzel kişilik kazandığını bildiren bir sicil müdürlüğü yazısının sunulması üzerine, sadece şirkete öder.
Şirket, 335 inci maddenin birinci fıkrasında öngörülen noter onayı veya şirket sözleşmesinin ticaret sicili müdürü yahut yardımcısı huzurunda imzalanma tarihinden itibaren, üç ay içinde tüzel kişilik kazanamadığı takdirde, bu hususu doğrulayan bir sicil müdürlüğü yazısının sunulması üzerine, bedeller banka tarafından sahiplerine geri verilir.

Türk Ticaret Kanunu Madde 346

Esas sözleşmede taahhüt edilmiş olup da taahhüt sahiplerince, şirketin tescilinden itibaren en geç iki ay içinde halka arzedileceği esas sözleşmede belirtilmiş ve ayrıca garanti edilmiş bulunan nakdî payların karşılıkları satıştan elde edilen gelirden ödenir. Pay senetlerinin halka arzedilmesi sermaye piyasası mevzuatına göre yapılır. Satış süresinin sonunda, payların itibarî değerlerinin, varsa çıkarma priminin karşılığı şirkete, giderler düştükten sonra kalan tutar ise, pay senetlerini halka arzeden pay sahiplerine ödenir.
Halka arzedilip de süresinde satılmayan payların bedellerinin tamamı, süresinde halka arzedilmeyen payların bedellerinin ise, yüzde yirmibeşi iki aylık süreyi izleyen üç gün içinde ödenir.