Spor Hukukunda Şike ve Teşvik Primi Suçları

Şike ve Teşvik Primi Nedir?

Şike ve teşvik primi suçları, Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun da düzenlenmiş bulunmaktadır. Şike ‘maddi veya manevi bir çıkar karşılığında anlaşarak, maçın sonucunu değiştirecek biçimde, uzlaşmalı bir spor karşılaşması yapma’ olarak tanımlanmaktadır. Teşvik primi, bir takımın oyuncularına, bir başka takımın yöneticileri tarafından para verilerek, parayı veren takımın çıkarları için çaba göstererek oynayacakları maçı kazanmaları için teşvik edilmeleridir. Örneğin A takımı ile B takımının yapacağı maçta C takımının A’ya maçı kazanması için teşvik primi vermesi durumunda suç oluşacaktır.

Şike ve teşvik primi suçunun oluşması açısından anlaşmaya varılmış olması ve faillerin bu kasıtla hareket etmiş olması yeterlidir. Beklenen menfaatin elde edilememiş olması durumunda da suç oluşacaktır.

Farklı Ülkelere Göre Şike ve Teşvik Primi Suçu

Şike ve teşvik primi suçu Alman Ceza Kanunu’na göre dolandırıcılık maddesinde incelenirken, İtalya’da spor dolandırıcılığına ilişkin özel bir suç tipine yer verilmektedir. İngiltere’de ise Bahis Kanununda bahis ve şikeye ilişkin düzenleme bulunmaktadır. İspanyol Ceza Kanununda ise spor müsabakalarında şike ve teşvik primi suçu için para ve hapis cezasının yanında spor müsabakalarından men edilme öngörülmüştür.

Türkiye’de Şike ve Teşvik Primi Suçu

Türkiye’de 6222 sayılı kanundan önce suç oluşturmayan şike ve teşvik prim suçu hakkında yasadışı bahis veya dolandırıcılık suçundan soruşturma yapılıyordu. 31.03.2011 yılında Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanunun yürürlüğe girmesiyle şike ve teşvik primi bir suç olarak düzenlenmiş bulunmaktadır. Madde 11’de düzenlenen bu suça göre;

‘Belirli bir spor müsabakasının sonucunu etkilemek amacıyla bir başkasına kazanç veya sair menfaat temin eden kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Kendisine menfaat temin edilen kişi de bu suçtan dolayı müşterek fail olarak cezalandırılır. Kazanç veya sair menfaat temini hususunda anlaşmaya varılmış olması halinde dahi, suç tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur.’

Şike ve teşvik primi suçunun faili herhangi birisi olabilmektedir. Sporcu, antrenör, yönetici, menajer veya bağlantısı bulunmayan herhangi biri bu suçu işleyebilir. Suçun oluşumunda bir menfaat temin eden ve hakkında menfaat temin edilen bir kişi bulunmaktadır. Sporun doğasına aykırı olarak hile karışması tüm toplumu etkileyen bir durumdur. Bu sebeple suçun mağduru kamudur.

Şike ve teşvik primi suçu karşı tarafa sair kazanç veya menfaat teklif edilmesiyle başlayıp, teklifin kabulünden sonra menfaatin temin edilmesi ile tamamlanır. Maddi menfaat parasal değeri ifade eder. Sair kazanç ise parasal değerin dışında kalan her türlü menfaati kapsamaktadır. Örneğin daha büyük bir takıma transfer vaadi, sosyal statüde yükselme meydana getirecek manevi bir takım vaatler sair kazançtır. Suçun oluştuğunu söyleyebilmek için ortada bir spor müsabakası olmalıdır. Kanuna göre spor müsabakası; ‘Federasyonların düzenlediği veya düzenlenmesine izin verdiği ya da katkıda bulunduğu her türlü sportif karşılaşma ve yarışma’ demektir. Buna göre bir federasyon tarafından düzenlenmeyen spor müsabakası içinde şike ve teşvik primi suçu oluşmaz, ancak şartları varsa dolandırıcılık suçu oluşabilir.

Cebir ve Tehdit Varlığı Halinde

Şike yapması için kendisine cebir, tehdit veya şiddet uygulanan kimsenin özgür iradesinin sakatlanmış kabul edeceği hukukta geçerli olan genel bir kuraldır. Karşı taraftan bir menfaat temin etmediği sürece cebir yoluyla şike suçuna karışan kimse açısından suç oluşmayacaktır.

Şike ve Teşvik Primi Suçunun Farkı

Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun madde 11/5’ e göre; ‘Suçun bir müsabakada bir takımın başarılı olmasını sağlamak amacıyla teşvik primi verilmesi veya vaat edilmesi suretiyle işlenmesi halinde bu madde hükümlerine göre verilecek ceza yarı oranında indirilir.’ Yani teşvik primi verilmesi şike suçunun cezasını azaltan bir sebeptir. Teşvik primi ile menfaat vadedilen kişi ya da kişilerin aslında oynadıkları müsabakayı daha iyi oynamaları için teşvik edilmelerinden söz konusu olduğundan doktrinde suç sayılmaması gerektiğine dair görüşlerde bulunmaktadır. Teşvik primi suçu için menfaat vadedilmesi veya menfaat temin edilmesi halinde suç oluşmaktadır.

Şike ve Teşvik Primi Açısından Öngörülen Özel Cezasızlık Sebepleri

6222 sayılı kanunun 11/6 maddesinde öngörülen bu özel cezasızlık nedeni şu şekilde belirtilmiştir;

‘Bu madde hükümleri;

• a) Milli takımlara veya milli sporculara başarılı olmalarını sağlamak amacıyla,
• b) Spor kulüpleri tarafından kendi takım oyuncularına veya teknik heyetine müsabakada başarılı olabilmelerini sağlamak amacıyla, prim verilmesi veya vaadinde bulunulması halinde uygulanmaz.’

Şike ve Teşvik Primi Suçunun Nitelikli Halleri

Bir suçun nitelikli hali, suçun cezasının ağırlaşacağı anlamına gelmektedir. Buna göre 6222 sayılı kanun 11/4;

‘Suçun;

• a) Kamu görevinin sağladığı güven veya nüfuzun kötüye kullanılması suretiyle,
• b) Federasyon veya spor kulüpleri ile spor alanında faaliyet gösteren tüzel kişilerin, genel kurul ve yönetim kurulu başkan veya üyeleri, teknik veya idari yöneticiler ile kulüplerin ve sporcuların menajerleri veya temsilciliğini yapan kişiler tarafından,
• c) Suç işlemek amacıyla kurulmuş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde,
• ç) Bahis oyunlarının sonuçlarını etkilemek amacıyla, işlenmesi halinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.’

Kamu görevlisinin, nüfuzunun sağladığı güven ile bu suçu işlemiş olması suçun cezasının arttırılacağı anlamına gelir. Çünkü kamu görevlisinin üzerindeki yetki ve ona duyulan güven sarsılmaktadır. Yine burada belirtmek gerekir ki kanunun 17/A maddesine göre ‘Kimliklerini gizlemek amacıyla yüzlerini bez veya sair unsurlarla tamamen veya kısmen kapatmak suretiyle bu Kanunda belirtilen suçları işleyenler hakkında verilecek cezalar yarı oranında artırılır.’

Şike ve Teşvik Primi Suçuna Teşebbüs

Şike ve teşvik suçunda teşebbüsün varlığı; 1. Kazanç veya sair menfaat temini hususunda anlaşmaya varılmış olması halinde 2. Kazanç veya sair menfaat temini hususunda teklifte bulunan kişi bakımından teklifi kabul edilmese dahi suç teşebbüs aşamasında kalacaktır ve cezaya hükmolunacaktır. Bu durum kanunda 11/3’te;

‘Kazanç veya sair menfaat vaat veya teklifinde bulunulması halinde, anlaşmaya varılamadığı takdirde, suçun teşebbüs aşamasında kalmış olması dolayısıyla cezaya hükmolunur.’ denilmek suretiyle belirtilmiştir.

Şike ve Teşvik Primi Suçunun Yaptırımı

Şike ve teşvik primi suçu şikayete tabi olmayıp kendiliğinden kovuşturulur. Bu iki suç açısından Ceza Muhakemesi Kanununda öngörülen koruma tedbirlerine başvurulabilir. Görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesi olup yetkili mahkeme şike ve teşvik primi suçunun işlendiği yer Asliye Ceza Mahkemesidir. Şike ve teşvik primi suçunun zincirleme işlenmesi halinde yetkili mahkeme, son suçun işlendiği yer mahkemesi olacaktır.

Şike ve teşvik primi suçu için verilecek ceza 1 yıldan 3 yıla kadardır. Önceden bu suçun cezasının çok daha ağır olması tartışma konusu olmuştur. Ayrıca belirtilmelidir ki şike ve teşvik primi suçu bakımından verilen hapis cezası seçenek yaptırımlara çevrilemez, hükmün açıklanması geri bırakılamaz ve ceza ertelenemez.

Şike ve teşvik primi suçundan dolayı cezaya mahkum olması halinde kişi Türk Ceza Kanunu madde 53 gereğince, spor kulüplerinin, federasyonların, bünyesinde sportif faaliyetler icra edilen tüzel kişilerin yönetim ve denetim organlarında görev yapmaktan yasaklanmasına da hükmolunur. Bu hak yoksunluğu ise en fazla 5 yıl süreyle uygulanabilir.