Ticari İşletme Nedir?
Türk Ticaret Kanunu 11. maddesinde yer alan düzenlemeye göre; esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletme türü ticari işletme şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanımdan ticari işletmelerin unsurları arasında esnaf faaliyeti sınırını aşma, gelir sağlamayı hedef tutma ve devamlılık şeklinde sıralayabiliriz. Bu sıraladığımız unsurlar ticari işletmelerin standart işletmelerden farklarını ortaya koyar. Bu anlamda her ticari işletme bir işletme sayılırken herhangi bir işletmenin ticari işletme olarak sayılabilmesi için öncesinde saydığımız unsurları barındırması gerekir.
Ticari işletmelerin devri ise sık sık çeşitli gerekçelerle yapılır. Söz konusu bu ihtiyaç çerçevesinde ise ticari işletme devirleri için bazı düzenlemeler getirilmiş ve bazı ilkeler benimsenmiştir. Bu anlamda benimsenen ilkelerin başında sözleşme serbestisi ilkesi gelir. Bu düzenlemelere ek olarak Türk Ticaret Kanununda ticari işletme devrinin kolaylaştırılması amacıyla esneklik ilkesi de belirlenmiştir. Buna göre; ticari işletme devir sözleşmelerinde Türk Ticaret Kanunundan başka usul anlamında bir prosedüre gerek kalmadan söz konusu işletmenin devri yapılabilir.
Ticari İşletmenin Devir Şartları Nelerdir?
Ticari bir işletmenin devri Türk Borçlar Kanunu 202. maddede yer alan düzenlemelere göre yapılmaktadır ve ilgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir;
Türk Borçlar Kanunu Madde 202
Bir malvarlığını veya bir işletmeyi aktif ve pasifleri ile birlikte devralan, bunu alacaklılara bildirdiği veya ticari işletmeler için Ticaret Sicili Gazetesinde, diğerleri için Türkiye genelinde dağıtımı yapılan gazetelerden birinde yayımlanacak ilanla duyurduğu tarihten başlayarak, onlara karşı malvarlığındaki veya işletmedeki borçlardan sorumlu olur.
Bununla birlikte, iki yıl süreyle önceki borçlu da devralanla birlikte müteselsil borçlu olarak sorumlu kalır. Bu süre, muaccel borçlar için, bildirme veya duyuru tarihinden; daha sonra muaccel olacak borçlar için ise, muacceliyet tarihinden işlemeye başlar.
Borçların bu yoldan üstlenilmesinin sonuçları, dış üstlenme sözleşmesinden doğan sonuçlarla özdeştir.
Bildirme veya ilanla duyurma yükümlülüğü devralan tarafından yerine getirilmedikçe, ikinci fıkrada öngörülen iki yıllık süre işlemeye başlamaz.
Yukarıdaki kanun maddesinde şekil usulü yer alan ticari işletme devri için diğer bir koşul ise yazılı bir şekilde devir sözleşmesinin yapılmasıdır. Buna göre; Ticaret Sicili Yönetmeliği 133. maddesinin 3. fıkrasında yer alan düzenlemeye göre söz konusu devir işleminin hukuki anlamda geçerlilik kazanabilmesi hazırlanmış olan bu devir sözleşmesinin tescil edilmesine bağlıdır.
Ticari bir işletmenin devri sırasında somut durumun özelliklerine göre son aşamada Rekabet Kurulu’na bildirim yapılmak suretiyle izin alınması gerekir. Bu halde ticari işletme devri için gereken şartları aşağıda sıralayabiliriz;
- Aktif ve pasifler birlikte devredilmelidir.
- Yazılı şekilde devir sözleşmesi yapılmalıdır.
- Yazılı şekilde hazırlanmış olan devir sözleşmesi tescil edilmelidir.
Ticari İşletme Devir Sözleşmesi Nedir?
Öncelikle belirtmemiz gerekir ki; Türkiye Hukukunda yapılan sözleşmelerin geçerli olması için bazı şekil şartlarına uyulması zorunluluğu vardır. Ticari işletmelerin devri ile ilgili sözleşmeler ise Türk Ticaret Kanunu 11. maddesinin 3. fıkrasında yer alan “Ticari işletme, içerdiği malvarlığı unsurlarının devri için zorunlu tasarruf işlemlerinin ayrı ayrı yapılmasına gerek olmaksızın bir bütün hâlinde devredilebilir ve diğer hukuki işlemlere konu olabilir. Aksi öngörülmemişse, devir sözleşmesinin duran malvarlığını, işletme değerini, kiracılık hakkını, ticaret unvanı ile diğer fikrî mülkiyet haklarını ve sürekli olarak işletmeye özgülenen malvarlığı unsurlarını içerdiği kabul olunur. Bu devir sözleşmesiyle ticari işletmeyi bir bütün hâlinde konu alan diğer sözleşmeler yazılı olarak yapılır, ticaret siciline tescil ve ilan edilir. ” maddesine göre yazılı şekil şartına tabidir. Buna ek olarak Ticaret Sicili Yönetmeliğinin 132. maddesi çerçevesinde ise;
“Bir ticari işletmenin devrine ilişkin devir sözleşmesi yazılı şekilde yapılır ve aşağıdaki hususlar yer alır:
- a) Tarafların adı ve soyadı veya unvanı ile tebligat adresi.
- b) Ticari işletmenin sözleşme dışında bırakılan unsurları.
- c) Ticari işletmenin bir bütün olarak ve devamlılığını sağlayacak şekilde devredildiğine ilişkin şartsız beyan.
- ç) Ticari işletmenin satış fiyatı ve ödeme şartları” mevcuttur.
Ticari İşletme Devir Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Nedir?
Daha önce de bahsettiğimiz gibi Türk Ticaret Kanunu 11. maddesinin 3. fıkrasında yer alan “Ticari işletme, içerdiği malvarlığı unsurlarının devri için zorunlu tasarruf işlemlerinin ayrı ayrı yapılmasına gerek olmaksızın bir bütün hâlinde devredilebilir ve diğer hukuki işlemlere konu olabilir.” ifadesine göre; ticari bir işletmenin devir sözleşmesi bir tasarruf işlemini temsil eder.
Yukarıda verilen kanun maddesi ile ticari bir işletmenin devri amacıyla yapılan sözleşme tasarruf işlemlerinin bir bütün şeklinde yapılması sağlanmıştır. Söz konusu bu uygulamanın amacı ticari bir işletmenin devri sırasında bürokratik işlemleri azaltarak işletmenin devrini kolaylaştırmaktır.
Ticari İşletme Devrinin Kapsamı Nedir?
Ticari bir işletmenin devri sırasında aktif ve pasiflerin bir arada bütün olarak olarak devredilmesi ticari bir işletmenin devir şartlarından biridir. Bu anlamda yapılan sözleşmenin konusunu aktif ve pasiflerin birlikte bir bütün olarak devredilmesi taahhüdü meydana getirir. Buna göre; aktif ve pasiflerin birlikte bütün olarak devredilmediği sözleşmeler geçersiz sayılır.
Türk Ticaret Kanunu 11. maddesinin 2. fıkrasında yer alan “aksi öngörülmemişse, devir sözleşmesinin duran malvarlığını, işletme değerini, kiracılık hakkını, ticaret unvanı ile diğer fikri mülkiyet haklarını ve sürekli olarak işletmeye özgülenen malvarlığı unsurlarını içerdiği kabul olunur” şeklindeki düzenlemeye göre Türk Ticaret Kanunu ile Ticaret Sicil Yönetmeliği birbiri ile paralellik arz eder.
Devir Sözleşmesiyle Devredilen Unsurlar Nelerdir?
Duran malvarlığını, işletme değerini, kiracılık hakkını, ticaret unvanı ile diğer fikri mülkiyet haklarını ve sürekli olarak işletmeye özgülenen malvarlığı gibi unsurlar devir sözleşmesi ile devredilebilen unsurlardır.
Duran Malvarlığı
Makineler, büro malzemeleri, hammadde ve mamul maddeler ticari bir işletmenin faaliyetlerine devam edebilmesi için gerekli olan duran mal varlığını ifade eder.
Ticari İşletme Devrinde İşletme Değeri
Söz konusu ticari işletmenin öncesinde edinmiş olduğu müşteri çevresi (goodwill olarak da bilinir.) ve peştemaliye ticari işletme devrinde işletme değeri olarak bilinir.
Ticari İşletme Devrinde Kiracılık Hakkı
Söz konusu ticari işletmenin faaliyetlerini yürüttüğü taşınmazın devreden kişiye ait olmadığı durumlarda kiracılık hakkı da devir sözleşmesiyle birlikte işletmeyi devralana geçecektir.
Ticari İşletme Devrinde Ticaret Unvanı
Ticari bir işletmenin devri ile söz konusu işletmeyi devralan taraf ilgili unvanı aynen kullanma hakkına sahip olur.
Diğer Mülkiyet
İlgili sözleşmede aksi yer almadığı sürece ticari bir işletmenin devrinde marka ve patent hakkı da devredilmiş olur.
İşletmeye Sürekli Olarak Özgülenen Malvarlığı
Öncelikle belirtmeliyiz ki işletmeye sürekli olarak özgülenen malvarlığından ne anlaşılması gerektiği önceden belirlenebilir bir durum değildir. Bu sebeple somut olayın özelliklerine göre ayrı değerlendirme yapmak gerekir.
Mükyen Hukuk Bürosu uzman avukatlarından randevu almak için:
Diğer Makalelerimiz:
