Vergi Ziyaı Nedir?

Vergi ziyaına neden olan fiiller ile ilgili açıklamaya 213 sayılı Vergi Usulleri Kanununda düzenlenmiştir. Buna göre ilgili kanunda vergi ziyaı ve usulsüzlük olmak üzere iki tür kabahate yer verilir.

Vergi Usulleri Kanunun 341. Maddesine göre “vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder.” Yine aynı maddenin ikinci fıkrasına göre ise; “şahsi, medeni haller veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar ile veya sair suretlerle verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyaı hükmündedir.”

Yukarıda yer verilen kanun maddeleri çerçevesinde vergi ziyaı kabahati birçok farklı seçimlik hareketle işlenebilen bir kabahattir. Burada önemli olan ise; ilgili hareketin vergisel yükümlülüklerin gereği gibi yerine getirilmemesi sonucunu doğurmuş olmasıdır.

Vergi Ziyaının Unsurları Nelerdir?

Hareket Unsuru Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki; vergi ziyaı kabahatinin maddi olan unsurlarını hareket, netice ve bu ikisi arasındaki illiyet bağı meydana getirir. Söz konusu kabahat hangi fiillerle işlenmiş olursa olsun ilgili fiillerin sonucunda devlet vergi kaybına uğramış ise söz konusu bu durum kabahatin maddi bir kabahat türü olduğunu gösterir. Vergi ziyaı cezası gerektirecek hallere Vergi Usulleri Kanunu 341. maddesinde yer verilmiştir. İlgili maddede “Vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden, verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder. Şahsi, medeni haller veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar ile veya sair suretlerle verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyaı hükmündedir. Yukarıki fıkralarda yazılı hallerde verginin sonradan tahakkuk ettirilmesi veya tamamlanması veyahut haksız iadenin geri alınması ceza uygulanmasına mani teşkil etmez.” düzenlemelerine yer verilir. İlgili kanun maddesinde vergi ziyaına sebep olan her fiil söz konusu kabahatin bir unsuru olarak sayılmıştır. Buna göre; vergi ziyaı kabahati serbest hareketli bir kabahat türüdür.

Öte yandan Vergi Usulleri Kanunu 344. maddesinde ise “341 inci maddede yazılı hallerde vergi ziyaına sebebiyet verildiği takdirde, mükellef veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilir. Vergi ziyaına 359 uncu maddede yazılı fiillerle sebebiyet verilmesi halinde bu ceza üç kat, bu fiillere iştirak edenlere ise bir kat olarak uygulanır. Vergi incelemesine başlanılmasından veya takdir komisyonuna sevk edilmesinden sonra verilenler hariç olmak üzere, kanuni süresi geçtikten sonra verilen vergi beyannameleri için bu madde uyarınca kesilecek ceza yüzde elli oranında uygulanır.” düzenlemeleri yer alır. Söz konusu bu kanun maddesi çerçevesinde vergi ziyaına neden olan hareketler üç farklı grupta düzenlenmiştir. Söz konusu bu haller; hafif, orta ve ağır nitelikli fiiller olmak üzere üç başlık altında sayılacaktır. Burada belirtmek gerekir ki; hafif ve ağır nitelikli haller kanunda açıkça sayılmıştır ancak orta nitelikli haller için kanuni bir sınırlama konulmamıştır. Buna göre vergi ziyaı kabahatini oluşturan fiiller aşağıdaki gibidir.

Vergi Ziyaı Kabahatinde Ağır Haller Nelerdir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki; vergi ziyaı kabahatinin Vergi Usulleri Kanunun 359. maddesinde belirtilen fillerle işlenmesi halinde mükellefe 3 kat vergi ziyaı cezası uygulanır. İlgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Vergi Usulleri Kanunun Madde 359

a) Vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan;

1. Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapanlar, gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açanlar veya defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydedenler,
2. Defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler veya gizleyenler veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar, Hakkında on sekiz aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Varlığı noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit olduğu halde, inceleme sırasında vergi incelemesine yetkili kimselere defter ve belgelerin ibraz edilmemesi, bu fıkra hükmünün uygulanmasında gizleme olarak kabul edilir. Gerçek bir muamele veya duruma dayanmakla birlikte bu muamele veya durumu mahiyet veya miktar itibariyle gerçeğe aykırı şekilde yansıtan belge ise, muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgedir.

b) Vergi kanunları uyarınca tutulan veya düzenlenen ve saklama ve ibraz mecburiyeti bulunan defter, kayıt ve belgeleri yok edenler veya defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koyanlar veya hiç yaprak koymayanlar veya belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar, üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde bunlar varmış gibi düzenlenen belge, sahte belgedir.

c) Bu Kanun hükümlerine göre ancak Maliye Bakanlığı ile anlaşması bulunan kişilerin basabileceği belgeleri, Bakanlık ile anlaşması olmadığı halde basanlar veya bilerek kullananlar iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

ç) (Ek:29/4/2021-7318/4 md.) Hazine ve Maliye Bakanlığınca yetkilendirilmediği halde, ödeme kaydedici cihaz mührünü kaldıran, donanım veya yazılımını değiştiren veya yetkilendirilmiş olsun ya da olmasın ödeme kaydedici cihazın hafıza birimlerine, elektronik devre elemanlarına veya harici donanım veya yazılımlarla olan bağlantı sistemine ya da kayıt dışı satışın önlenmesi için kurulan elektronik kontrol ve denetim sistemleri veya ilgili diğer sistemlere fiziksel veya bilişim yoluyla müdahale ederek; gerçekleştirilen satışlara ait mali belge veya bilgilerin cihazda kayıt altına alınmasını engelleyen, cihazda kayıt altına alınan bilgileri değiştiren veya silen, ödeme kaydedici cihaz veya bağlantılı diğer donanım ve sistemler ya da kayıt dışı satışın önlenmesi için kurulan elektronik kontrol ve denetim sistemleri veya ilgili diğer sistemler tarafından Hazine ve Maliye Bakanlığı veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarına elektronik ortamda iletilmesi gereken belge, bilgi veya verilerin iletilmesini önleyen veya bunların gerçeğe uygun olmayan şekilde iletilmesine sebebiyet verenler üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

371 inci maddedeki pişmanlık şartlarına uygun olarak durumu ilgili makamlara bildirenler hakkında bu madde hükmü uygulanmaz.

Kaçakçılık suçlarını işleyenler hakkında bu maddede yazılı cezaların uygulanması 344 üncü maddede yazılı vergi ziyaı cezasının ayrıca uygulanmasına engel teşkil etmez.