Yabancı Ülkede Suç İşleyen Yabancının Türkiye’de Yargılanması

Ceza Kanunlarının yer bakımından uygulanması konusunda kanunun coğrafi olarak uygulanacağı sınırdan bahsedilmektedir. Bu sınıra bakarken Türk Ceza Kanunu’na, Uluslararası Ceza Hukuku’na, uluslararası bağlı bulunan anlaşmalara ve ülkeler arasında imzalanan karşılıklı anlaşmalara bakılması gerekmektedir. Yabancının yurt dışında işlediği suç hakkında Türkiye’de kovuşturma ve soruşturma yapılabilmesi bazı şartlara bağlanmıştır.

Öncelikle Türk Ceza Kanunu madde 8’e göre suç fiilinin kısmen veya tamamen Türkiye’de işlenmesi veya neticenin Türkiye’de gerçekleşmesi halinde suç, Türkiye’de işlenmiş sayılacaktır. Türkiye’de işlenen suçlar bakımından da vatandaş-yabancı ayrımı gözetilmeksizin fail Türk kanunlarına göre cezalandırılacaktır. Maddenin devamında Türkiye’de işlenmiş sayılacak suçların coğrafi sınırları şu şekilde belirtilmiştir;

‘Suç;

• a) Türk kara ve hava sahaları ile Türk karasularında,
• b) Açık denizde ve bunun üzerindeki hava sahasında, Türk deniz ve hava araçlarında veya bu araçlarla,
• c) Türk deniz ve hava savaş araçlarında veya bu araçlarla,
• d) Türkiye'nin kıt'a sahanlığında veya münhasır ekonomik bölgesinde tesis edilmiş sabit platformlarda veya bunlara karşı,

İşlendiğinde Türkiye'de işlenmiş sayılır.’

Yabancı bir ülkede yabancı kişi tarafından işlenen bir suçun yargılamasının Türkiye’de yapılabilmesi için suçun iki kategoriye girmesi beklenir;

• TCK madde 12/1’e göre ‘Bir yabancı, 13 üncü maddede yazılı suçlar dışında, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı en az bir yıl hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede Türkiye'nin zararına işlediği ve kendisi Türkiye'de bulunduğu takdirde, Türk kanunlarına göre cezalandırılır. Yargılama yapılması Adalet Bakanının istemine bağlıdır.’
• Bazı suçlar bakımından ceza miktarına bakılmaksızın yabancı ülkede işlenmiş olması kaydıyla Türkiye’nin zararına olması koşuluna bakılmadan Türk mahkemelerinin yargı yetkisi bulunmaktadır.

Türkiye dışında işlenen suçlar bakımından iki ayrı başlık bulunmaktadır; 1. Yabancının yurt dışında işlediği suçlar 2. Türklerin yurt dışında işlediği suçlar.

Yabancı Tarafından İşlenen Suç

TCK madde 12’ye göre ‘Bir yabancı, 13 üncü maddede yazılı suçlar dışında, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı en az bir yıl hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede Türkiye'nin zararına işlediği ve kendisi Türkiye'de bulunduğu takdirde, Türk kanunlarına göre cezalandırılır. Yargılama yapılması Adalet Bakanının istemine bağlıdır.’

Yabancının yurt dışında işlediği suç bakımından aranan şartlara bakacak olursak öncelikle TCK madde 13’te yazılı suçların dışında bir suçun işlenmesi, bu suçun Türk kanunlarına göre aşağı sınırı en az 1 yıl hapis cezası gerektiren suçun yabancı ülkede Türkiye’nin zararına işlenmesi ve yabancının Türkiye’de bulunması gerekir.

Suçun Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına karşı veya özel hukuk tüzel kişisinin zararına işlenmesi halinde madde 12/2’ye göre; ‘Yukarıdaki fıkrada belirtilen suçun bir Türk vatandaşının veya Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisinin zararına işlenmesi ve failin Türkiye'de bulunması halinde, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması koşulu ile suçtan zarar görenin şikayeti üzerine fail, Türk kanunlarına göre cezalandırılır.’

Yani suçtan dolayı yabancı hakkında, yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması ve suçtan zarar görenin şikayetinin bulunması gerekmektedir.

Suçun yurt dışında yabancı ülke vatandaşına karşı işlenmiş olması durumunda madde 12/3’e göre; ‘Mağdur yabancı ise, aşağıdaki koşulların varlığı halinde fail, Adalet Bakanının istemi ile yargılanır;

• a) Suçun, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı üç yıldan az olmayan hapis cezasını gerektirmesi.
• b) Suçluların geri verilmesi anlaşmasının bulunmaması veya geri verilme isteminin suçun işlendiği ülkenin veya failin uyruğunda bulunduğu devletin hükûmeti tarafından kabul edilmemiş olması.’

Yani suçun Türk kanunlarına göre alt sınırı 3 yıldan az olmayan hapis cezasını gerektirmesi, suçun işlendiği ülke ile Türkiye arasında bir suçluların geri verilmesi anlaşması bulunmaması, böyle bir anlaşma bulunsa bile geri verilme isteğinin kabul edilmemesi gerekmektedir.

Türk Mahkemelerinin Mutlak Yetkisi Bulunan Suçlar

Diğer suçlar başlığı ile TCK madde 13’te bahsedilen suçlar bakımından vatandaş-yabancı ayrımı yapılmaksızın yurt dışında işlenen suçlar bakımından Türk mahkemelerinin mutlak yetkisi bulunmaktadır.

‘Aşağıdaki suçların, vatandaş veya yabancı tarafından, yabancı ülkede işlenmesi halinde, Türk kanunları uygulanır:

a) İkinci Kitap, Birinci Kısım altında yer alan suçlar.

Bu suçlar soykırım ve insanlığa karşı suçlar ile göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti suçlarıdır.

b) İkinci Kitap, Dördüncü Kısım altındaki Üçüncü, Dördüncü, Beşinci, Altıncı, Yedinci ve Sekizinci Bölümlerde yer alan suçlar.

Bu suçlar devletin egemenlik alametlerine ve organlarının saygınlığına karşı suçlar, devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk ve yabancı devletlerle olan ilişkilere karşı suçlardır.

c) İşkence (madde 94, 95).

d) Çevrenin kasten kirletilmesi (madde 181).

e) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188), uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190).

f) Parada sahtecilik (madde 197), para ve kıymetli damgaları imale yarayan araçların üretimi ve ticareti (madde 200), mühürde sahtecilik (madde 202).

g) Fuhuş (madde 227).

h) (Mülga : 26/6/2009 – 5918/1 md.)

i) Deniz, demiryolu veya havayolu ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması (madde 223, fıkra 2, 3) ya da bu araçlara karşı işlenen zarar verme (madde 152) suçları.

(2) İkinci Kitap, Dördüncü Kısım altındaki Üçüncü, Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümlerde yer alanlar hariç; birinci fıkra kapsamına giren suçlardan dolayı Türkiye'de yargılama yapılması, Adalet Bakanının talebine bağlıdır.

(3) Birinci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde yazılı suçlar dolayısıyla yabancı bir ülkede mahkûmiyet veya beraat kararı verilmiş olsa bile, Adalet Bakanının talebi üzerine Türkiye'de yargılama yapılır.’

Yabancı Kanunun Göz Önünde Bulundurulması

Türkiye’de yargılaması yapılan suç bakımından işlendiği ülkenin ceza kanunlarının da dikkate alınacağı TCK madde 19’da açıklanmış bulunmaktadır. Buna göre;

‘Türkiye'nin egemenlik alanı dışında işlenen suçlar dolayısıyla Türkiye'de yargılama yapılırken, Türk kanununa göre verilecek olan ceza, suçun işlendiği ülke kanununda öngörülen cezanın üst sınırından fazla olamaz.’

Maddenin istisna öngördüğü durumlarda ikinci fıkrasında açıklanmıştır;

‘Ancak suçun;

• a) Türkiye'nin güvenliğine karşı veya zararına olarak,
• b) Türk vatandaşına karşı ya da Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi zararına olarak,

İşlenmesi durumunda, yukarıdaki fıkra hükmü uygulanmaz.’

Türk hakiminin yargılama yapacağı somut olayla ilgili olarak yalnızca Türk kanunlarını uygulama ve Türk kanunlarına göre hüküm verme görev ve yetkisi olduğu düşünüldüğünde, direkt olarak yabancı kişi hakkında, yabancı ülke kanunlarını uygulaması düşünülemez. Yani hakim, yurt dışında işlenen suç hakkında Türkiye’de yargılama yaparken olayı Türk kanunlarına göre çözümleyecek ve ulaştığı hükümdeki cezanın üst sınırı suçun işlendiği ülke kanununda öngörülen cezanın üst sınırından fazla olamayacaktır.

İkinci fıkrada öngörülen duruma göre ise Türk hakimi, Türkiye sınırları dışında işlenen suçun Türkiye’nin güvenliğine karşı veya zararına olarak veya Türk vatandaşına karşı ya da Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi zararına olarak işlenmesi durumunda suçun işlendiği ülkenin suç için öngördüğü cezanın miktarına bakılmaz.

Belirtilmelidir ki TCK madde 16’ya göre; ‘Nerede işlenmiş olursa olsun bir suçtan dolayı, yabancı ülkede gözaltında, gözlem altında, tutuklulukta veya hükümlülükte geçen süre, aynı suçtan dolayı Türkiye'de verilecek cezadan mahsup edilir.’

Yurt Dışında İşlenen Suçlarda Yetkili Mahkeme

Yetkili mahkemeden kasıt, yabancı ülkede işlenen suç dolayısıyla sanığın Türkiye’de hangi yer mahkemesinde yargılanacağıdır. Ceza Muhakemeleri Kanunu madde 14’e göre;

‘Yabancı ülkede işlenen ve kanun hükümleri uyarınca Türkiye'de soruşturulması ve kovuşturulması gereken suçlarda yetki, 13 üncü maddenin birinci ve ikinci fıkralarına göre belirlenir.’

Bununla birlikte Cumhuriyet savcısının, şüphelinin veya sanığın istemi üzerine Yargıtay, suçun işlendiği yere daha yakın olan yer mahkemesine yetki verebilir.

Bunun dışında şüpheli veya sanık Türkiye’de yakalanmamış, yerleşmemiş veya adresi yoksa yetkili mahkeme, Adalet Bakanının istemi ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının başvurusu üzerine Yargıtay tarafından belirlenir.

Yabancı ülkelerde bulunup da diplomatik bağışıklıktan yararlanan Türk kamu görevlilerinin işledikleri suçlardan dolayı yetkili mahkeme Ankara mahkemesidir.’