Yabancılar Hukukunda Nişanlanma

Nişanlanma kısaca, ileride evlenmek isteyen iki kişinin bu yöndeki iradelerini birbirlerine açıklamalarıdır. Türk hukukunda nişanlanma evlenme vaadi ile olmaktadır. Nişanlanmanın küçük ve kısıtlı açısından hüküm ve sonuçlarını doğurabilmesi yasal temsilcilerinin rızası olması şarttır. Türk hukukunda nişanın bozulmasına birtakım sonuçlar bağlanmıştır. Bunlar maddi, manevi tazminat ve hediyelerin geri verilmesidir.

Nişanlanma Ehliyet ve Şartlarına Uygulanacak Hukuk

Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanuna göre nişanlılık; nişanlanmada ehliyet, şekil, nişanlanmanın hüküm ve sonuçları olarak ayrı ayrı incelenmektedir. MÖHUK madde 12’ye göre;

‘Nişanlanma ehliyeti ve şartları taraflardan her birinin nişanlanma anındaki milli hukukuna tabidir.’

Şahsi statü ile doğrudan alakalı olan nişanlılık durumu için kanun koyucunun tarafların nişanlanma anındaki milli hukuklarını yetkili kılmış olması hükme bağlanmış bulunmaktadır.

Nişanlılığın Hüküm ve Sonuçlarına Uygulanacak Hukuk

Nişanlılığın hüküm ve sonuçlarına uygulanacak hukuk ise MÖHUK madde 12/2 gereğince;

‘Nişanlılığın hükümlerine ve sonuçlarına müşterek milli hukuk, taraflar ayrı vatandaşlıkta iseler Türk Hukuku uygulanır.’

Nişanın bozulması durumu da şahsi statü ile doğrudan ilgilidir ancak nişanlılık hüküm ve sonuçları iki tarafı da ilgilendirdiğinden müşterek şahsi statüleri dikkate alınmaktadır. Ayrı vatandaşlıkta olmaları halinde hangi tarafın milli hukuku uygulanmalı gibi sorular aynı madde de bertaraf edilerek tarafların ayrı vatandaşlıkta olmaları halinde Türk Hukuku uygulanacağı belirtilmiştir. Türk hukukunda nişanlılık Türk Medeni Kanunu madde 118-123 arasında düzenlenmiştir.

Tarafların müşterek milli hukuku bulunmadığı ihtimalinde, nişan bozulmuş ise Türk Hukukuna göre, nişanlıların birbirlerine alışılmışın dışındaki vermiş oldukları hediyeleri iade etme yükümlülükleri bulunmaktadır.

Nişanlanmanın Şekline Uygulanacak Hukuk

Yabancı unsurlu nişanlanmanın şekline uygulanacak hukuk madde 12’de özel olarak değil; genel hüküm olarak madde 7’de düzenlenmiş bulunmaktadır. Buna göre;

‘Hukuki işlemler, yapıldıkları ülke hukukunun veya o hukuki işlemin esası hakkında yetkili olan hukukun maddi hukuk hükümlerinin öngördüğü şekle uygun olarak yapılabilir.’

Nişanlanma Türkiye’de yapılmış ise evlenme vaadinde bulunulmuş olması şekli açıdan geçerlilik şartını karşılamaktadır. Bunun devamında nişanlanmanın yapıldığı ülke hukukuna göre aranan şekil şartlarına uygun yapılmışsa gene geçerli kabul edilecektir.

Kamu Düzenine Aykırılık Meselesi

Nişanlanma ehliyet ve şartlarına tarafların milli hukukları, nişanlanmanın hüküm ve sonuçlarına müşterek milli hukuk uygulanacağı yukarıda belirtildi. MÖHUK madde 5’ e göre;

‘Yetkili yabancı hukukun belirli bir olaya uygulanan hükmünün Türk kamu düzenine açıkça aykırı olması halinde, bu hüküm uygulanmaz; gerekli görülen hallerde, Türk hukuku uygulanır.’

Buna göre uygulanacak yetkili hukukun, Türk kamu düzenine aykırılık teşkil edecek bir kuralı mevcut ise bu hüküm yerine Türk Hukuku uygulanır. Kamu düzeni; bir toplumun, belirli bir zaman dilimi içerisinde siyasi, sosyal, ekonomik, ahlaki ve hukuki açılardan temel yapısını belirleyen ve temel çıkarını koruyan kuralların bütünü olarak tanımlanmaktadır. Buna aykırılık teşkil edecek bir duruma örnek konuyla bağlantılı olarak nişanlanma vaadinin mevcudiyeti sebebiyle bir tarafın evlenmeye zorlanamayacağıdır. Türk Medeni Kanunu madde 119/1 bu durumu ‘Nişanlılık, evlenmeye zorlamak için dava hakkı vermez.’ demek suretiyle açıklamıştır. Evlenme, özgür irade ile yapılması gereken bir sözleşmedir. Dava yoluyla evlenmeye zorlamak iradeyi sakatlamaktadır.

Nişanlanmada Vasıflandırma Sorunu

Türk kanunlar ihtilafı kuralları gereğince başka bir yabancı hukukun yetkili kılınması durumunda, o hukukta nişanlanmaya ilişkin bir kanunlar ihtilafı kuralı veya maddi hukuk kuralı yoksa vasıflandırma problemi ortaya çıkmaktadır. Yetkili hukuk tespit edildikten sonra yani bağlama konusu belirlendikten sonra bağlama noktasının da belirlenmesi gerekmektedir. Bunun anlamı söz konusu kavramın başka hukuk sistemlerinde farklı isimlerle ve yöntemlerle çözümlenebileceğidir. Örneğin nişanlanmanın hüküm ve sonuçları bakımından MÖHUK tarafların müşterek milli hukuklarına bakılacağını söylemektedir. Bu durumda A ülkesinin vatandaşlığına sahip kişilerin nişanlanmanın hüküm ve sonuçları bakımından A ülkesi hukuku yetkili kılındığından A ülkesinin hukuk kurallarına göre bir çözüm getirilecektir. A ülkesi nişanın bozulmasına uygulanacak hükümleri haksız fiil kapsamında değerlendiriyor olabilir. Türk hakimi o zaman nişanın bozulmasını haksız fiil hükümleri kapsamında değerlendirmeye alacaktır.