Yabancıların Türk Vatandaşlığı Kazanması

Türk vatandaşlığının kazanılması ve kaybı ile ilgili hükümler Türk Vatandaşlığı Kanununda yer almaktadır. Kanun, vatandaşlığın kazanılması ve kaybına dair iş ve işlemlerin yürütülmesine ilişkin usul ve esasları belirler. TVK m.4/1’e göre;

‘Türk vatandaşlığının kazanılmasına ve kaybına ilişkin hizmetler yurt içinde Bakanlık, yurt dışında ise dış temsilcilikler tarafından yürütülür.’

Yabancıların Türk vatandaşlığı kazanması iki yoldan mümkündür. İlki doğumla kazanma, ikincisi sonradan kazanmadır.

Türk Vatandaşlığının Doğumla Kazanılması

Doğumla kazanılan Türk vatandaşlığı da ikiye ayrılarak incelenmektedir. Soybağı esasına göre kişi, Türkiye içinde veya dışında Türk vatandaşı ana veya babadan evlilik birliği içinde doğmakla vatandaşlık kazanır. Burada kişinin doğduğu yer önemli değildir. Kanun Türk anne veya babadan evlilik birliği içinde doğmuş olmayı yeterli görmüştür. Evlilik birliği içinde doğmak, Türk Medeni Kanunu hükümlerine bakarak belirlenecektir.

‘Evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üç yüz gün içinde doğan çocuğun babası kocadır.’

Soybağı esasına göre inceleme yaparken çocuğun evlilik birliği içinde doğup doğmadığı hususu önem kazanır. Buna göre bir ayrıma gidilir. TVK madde 7/2’ ye göre;

‘Türk vatandaşı ana ve yabancı babadan evlilik birliği dışında doğan çocuk Türk vatandaşıdır.’

Türk hukukunda anne ile soybağı doğum ile gerçekleştiğinden ayrıca bir işleme gerek kalmaksızın Türk anneden doğan çocuk, Türk vatandaşlığını kazanmış kabul edilir.

‘Türk vatandaşı baba ve yabancı anadan evlilik birliği dışında doğan çocuk ise soy bağı kurulmasını sağlayan usul ve esasların yerine getirilmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanır.’

Burada çocuk ile baba arasında kanuna uygun olarak soybağının kurulması gerekir. Soybağı kurulduktan sonra çocuk, doğum ile Türk vatandaşlığını kazanmış kabul edilir. Vatandaşlık Hukuku bakımından önemli olan soybağının nasıl kurulduğu değil, soybağının kurulmuş olmasıdır. TVK’da soybağının kurulması hususunda bir hüküm yer almamasına rağmen Uygulama Yönetmeliğinde konu açıklığa kavuşturulmuştur.

‘Türkiye içinde veya dışında evlilik birliği dışında Türk vatandaşı babadan olan ve yabancı anadan doğan çocuk, 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun hükümlerine göre, Türk vatandaşı babaya soybağı ile bağlanması halinde doğumundan itibaren Türk vatandaşlığı kazanır.’

5718 sayılı Kanuna göre soybağının kurulmasına uygulanacak hukuk,

‘Soybağının kuruluşu, çocuğun doğum anındaki millî hukukuna, kurulamaması hâlinde çocuğun mutad meskeni hukukuna tâbidir. Soybağı bu hukuklara göre kurulamıyorsa, ananın veya babanın, çocuğun doğumu anındaki millî hukuklarına, bunlara göre kurulamaması hâlinde ana ve babanın, çocuğun doğumu anındaki müşterek mutad mesken hukukuna, buna göre de kurulamıyorsa çocuğun doğum yeri hukukuna tâbi olarak kurulur.’

Doğum yeri veya toprak esasına göre Türk vatandaşlığının kazanılması bazı şartların gerçekleşmesine bağlanmıştır. Bu şartlar; doğumun Türkiye’de gerçekleşmiş olması, soybağı esasına göre ana ve/veya babadan vatandaşlık kazanılamamış olması, doğum anında soybağı esasından hareketle vatandaşlık kazanılamamış olmasıdır. Çocuk doğumdan sonra anne veya babasına bağlı olarak yabancı bir devletin vatandaşlığını da kazanabilir ancak bu toprak esasına göre kazandığı Türk vatandaşlığına etki etmeyecektir. Çifte vatandaş olması mümkündür.

Doğum yeri esasında dikkat edilmesi gereken bir diğer husus Türkiye’de bulunmuş çocuklar hakkındadır. Aksi sabit olmadıkça bulunmuş çocuk Türkiye’de doğmuş sayılır.

Türk Vatandaşlığının Sonradan Kazanılması

Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığı kazanılması ve istisnai yoldan kazanma olarak ikiye ayrılarak incelenir. Doğumla kazanılan vatandaşlıktan farklı olarak sonradan kazanma için öncelikle kişinin bu yönde bir iradesinin olması gerekir. Yetkili makam kararı ile kazanmada ise ayrıca yetkili makamın izni gereklidir.

Yabancıların yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığı alabilmeleri için gereken bazı şartlar mevcuttur. Bunlardan ilki kişinin kendi milli kanununa, vatansız ise Türk kanunlarına göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmalıdır.

Bunun yanında yabancının başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye’de kesintisiz 5 yıl ikamet etmiş olma şartını aramıştır. İkamet ve sürelerin hesaplanması TVK m.15’te ayrıntılarıyla gösterilmiştir;

‘Bir yabancı için ikamet, Türk kanunlarına uygun olarak Türkiye'de oturmaktır. Türk vatandaşlığını kazanma talebinde bulunan bir yabancı başvuru için aranan ikamet süresi içinde toplam on iki ayı geçmemek üzere Türkiye dışında bulunabilir. Türkiye dışında geçirilen süreler bu Kanunda öngörülen ikamet süreleri içinde değerlendirilir.’

Yabancı Türkiye’ye yerleşme niyetinde olduğunu göstermelidir. Buna örnek davranışlar yabancının Türkiye’de taşınmaz mal edinmesi, iş kurması, ticaret yapması, Türk vatandaşı ile evlenmesi vb. gösterilebilir. Yerleşme niyetinde aslında somut olayın özellikleri nazara alınacaktır.

Yabancıda aranan bir başka özellik iyi ahlak sahibi olması, sağlıklı olması, Türkçe konuşabilmesi, geçimini sağlayabilecek gelir veya meslek sahibi olması ve milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunmamasıdır.

Belirtilmelidir ki yabancı tüm şartları sağlıyor olsa dahi İçişleri Bakanlığı, vatandaşlığa almama hususunda takdir yetkisine sahiptir.

İstisnai yoldan Türk vatandaşlığının kazanılmasında da yetkili makam kararı gereklidir. Kişi TVK m.11’de aranan şartları taşımaksızın m.12’de sayılan kişilerden birisi ise Cumhurbaşkanı kararı ile Türk vatandaşlığı kazanabilecektir.

İstisnai yoldan vatandaşlık kazanmada öncelikle aranan, tabiatıyla, yabancının milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunmamasıdır.

İstisnai yoldan Türk vatandaşlığı kazanabilecek kişiler;

• Türkiye'ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulan kişiler,
• 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet izni alanlar, Bunlar Türkiye’de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanınca belirlenecek kapsam ve tutarda yatırım yapacaklar ile bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğudur.
• Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu,
• Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler,
• Göçmen olarak kabul edilen kişiler.

Türk vatandaşlığı evlenme yoluyla da kazanılabilir. Belirtmek gerekir ki Türk vatandaşı ile evlenme doğrudan Türk vatandaşlığı kazanma hakkını vermez. Ancak bir Türk vatandaşı ile en az 3 yıldan beri evli olan ve evliliği devam eden yabancılar Türk vatandaşlığı için başvuruda bulunabilir. Ayrıca başvuru sahiplerinin; aile birliği içinde yaşama, evlilik birliği ile bağdaşmayacak hareketlerde bulunmama, milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek halinin bulunmaması şartları aranır.

Türk vatandaşlığı kazanılmasının bir diğer yolu evlat edinilmedir. Evlat edinilen bakımından 18 yaşını doldurmamış olma şartı aranmaktadır. TVK m.17;

‘Bir Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen ergin olmayan kişi, millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla, karar tarihinden itibaren Türk vatandaşlığını kazanabilir.’

Son olarak Türk vatandaşlığının seçme hakkı ile kazanılması durumu vardır. TVK m.21;

‘27’nci madde uyarınca ana veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybeden çocuklar ergin olmalarından itibaren üç yıl içinde seçme hakkını kullanmak suretiyle Türk vatandaşlığını kazanabilirler.’

Seçme hakkı ile Türk vatandaşlığının kazanılabilmesi için, kendi milli kanununa göre reşit olması ve reşit olmasından itibaren Türk vatandaşlığını seçtiğini üç yıl içinde yurt içinde valiliklere, yurt dışında dış temsilciliklere müracaat ederek beyan etmesi gerekir. Kanunda öngörülen şartların varlığı haline idarenin takdir yetkisi olmayıp kişi Türk vatandaşlığını kazanacaktır.