Asliye Hukuk Mahkemesi Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki Hukuk Muhakemeleri Kanunu 2. Maddesinde Asliye hukuk mahkemesi ile ilgili “Dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığı haklarına ilişkin davalarla, şahıs varlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesidir. Bu Kanunda ve diğer kanunlarda aksine düzenleme bulunmadıkça, asliye hukuk mahkemesi diğer dava ve işler bakımından da görevlidir.” ifadelerine yer verilmiştir. Buna göre Asliye Hukuk Mahkemeleri özel özel hukuk uyuşmazlıklarına bakmakla görevli asıl mahkemedir.

Burada vurgulamak gerekir ki asliye hukuk mahkemesi ve sulh hukuk mahkemesi özel hukuk uyuşmazlıklarına bakmakla görevli temel iki mahkemedir. Buna ek olarak altını çizmek gerekir ki genel mahkemelerden olan asliye hukuk mahkemesinin görevi asıl iken, sulh hukuk mahkemesinin görevi ise istisnadır. Buna göre; özel bir kanun hükmü ile açıkça belirtilmedikçe sulh hukuk mahkemesinde bakılacağı bildirilmeyen bütün dava ve işler asliye hukuk mahkemesinde görülür. Öte yandan ilgili kanunda belirli bir uyuşmazlık türü için açık şekilde bir mahkemenin görevli olduğu kabul edilmiş ise, söz konusu uyuşmazlığı çözmeye görevli mahkeme kanunun belirlediği o özel görevli mahkemedir.

Asliye Hukuk Mahkemesinin Görevleri Nelerdir?

Daha önce de belirttiğimiz gibi Hukuk Muhakemeleri Kanunu 2.maddesi çerçevesinde asliye hukuk mahkemesi; kanun başka bir mahkemeyi özellikle görevlendirmediği sürece dava konusunun değer ve miktarına bakılmadan malvarlığına ilişkin davalar ve şahıs varlığına ilişkin davalar olmak üzere iki kategori içinde yer alan her türlü davaya bakmakla görevlidir.

Burada özellikle vurgulamak gerekir ki; asliye ticaret mahkemeleri ile asliye hukuk mahkemeleri arasındaki ilişki, Hukuk Muhakemeleri Kanunu çerçevesinde iş bölümü ilişkisi olmaktan çıkarılıp görev ilişkisi haline getirildiği için asliye ticaret mahkemeleri de genel mahkeme olmaktan çıkmış ve özel mahkeme haline gelmiştir. Asliye Hukuk Mahkemeleri ve Asliye Ticaret Mahkemeleri aralarındaki bağlantı sebebiyle birlikte açılan davalarda bir kısım dava arkadaşları ya da talepler yönünden özel mahkeme, bir kısmı yönünden de genel mahkeme görevli ise davaya bakmaya tümüyle özel mahkeme görevlidir.

Asliye Hukuk Mahkemesinin Bakmakla Görevli Olduğu Davalar Nelerdir?

Aşağıda asliye hukuk mahkemesinin bakmakla görevli olduğu bazı davalar sıralanmıştır:

• El atmanın önlenmesi davası,
• Geçit ya da üst hakkı davası,
• Haksız işgal ve ecrimisil davası,
• Zilyetliğin tespiti ve korunmasına ilişkin davalar,
• Menfi tespit ve istirdat davası,
• Alacak davası,
• Tapuya şerh verilmesi ya da şerhin kaldırılması davası,
• Soy bağının düzeltilmesi ve babalık davası,
• İtirazın iptali davası,
• Kamulaştırmasız el atma davası,
• Kamulaştırma sebebiyle tescil ve bedel davası,
• Miras sözleşmesinin iptali davası,
• Mirasçılıktan çıkarma ya da çıkarmanın iptali davası,
• Derneğin feshi ya da genel kurulun iptali davası,
• Vakıflarla ilgili davalar.

Asliye Hukuk Mahkemesinin Görevsizlik Kararı Nedir?

Asliye Hukuk Mahkemesinin görevsizlik kararı ile ilgili söz konusu bu kararında dava dosyasının görevli mahkemeye gönderilmesine karar vermekle yetinir. Dava dosyasını kendiliğinden diğer bir deyişle resen görevli mahkemeye gönderemez. 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 20. Maddesinde görevsizlik kararı ile ilgili olarak “Görevsizlik veya yetkisizlik kararı verilmesi hâlinde, taraflardan birinin, bu karar verildiği anda kesin ise tebliğ tarihinden, süresi içinde kanun yoluna başvurulmayarak kesinleşmiş ise kararın kesinleştiği tarihten; kanun yoluna başvurulmuşsa bu başvurunun reddi kararının tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde kararı veren mahkemeye başvurarak, dava dosyasının görevli ya da yetkili mahkemeye gönderilmesini talep etmesi gerekir. Aksi takdirde dava açılmamış sayılır ve görevsizlik veya yetkisizlik kararı veren mahkemece bu konuda resen karar verilir. Dosya kendisine gönderilen mahkeme, kendiliğinden taraflara davetiye gönderir.” şeklindeki ifadelere yer verilmiştir. Burada vurgulamak gerekir ki söz konusu bu süre hak düşürücü niteliktedir ve mahkeme tarafından resen gözetilir.