Gerekçeli Karar Nedir?

Öncelikle tanımından başlamak gerekirse; ceza mahkemelerinin yapılan yargılama sonunda verdikleri karara iddianamede belirtilen hususları, vakıaları, delilleri, talepleri, sanık savunmalarını, müşteki şikayetlerini değerlendirip sonuç olarak verdikleri hükmü hangi yasal sebeplere dayandırdıklarını gerekçelendirerek açıkladıkları kararlar gerekçeli karar olarak tanımlanır. Öte yandan hukuk mahkemelerinde ise davacı ve davalı iddia ile taleplerini, verdikleri hükmü hangi yasal sebeplere dayandırdıklarını açıklayan ayrıntılı kararlar da gerekçeli karardır.

Burada belirtmek gerekir ki uygulama esnasında genelde mahkemeler son celsede verdikleri kararın sevk maddesini kısa karar şeklinde duruşma tutanağına geçirip açıklar. Öte yandan gerekçeli kararı ise kısa karara aykırılık teşkil etmemek şartı ile kanunen belirlenen süre içinde yazarak ilgililere tebliğ ederler.

Anayasa’nın 141. Maddesinin 3. Fıkrasında yer alan düzenlemeye göre, mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli şekilde yazılmak zorundadır. Yargıtay kararlarında ise hükmün dayanaklarının akla, hukuka ve maddi olaya uygun açıklaması gerekçeli karar olarak tanımlanır. Söz konusu gerekçeli kararın dosyadaki bilgi ve belgelerin yerinde değerlendirildiğini gösterir şekilde geçerli, yasal ve yeterli olması gerekir.

Hukuk Mahkemesinde Gerekçeli Karar Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki Hukuk Muhakemeleri Kanunu 297. Maddede hukuk mahkemeleri tarafından verilen hükümlerin kapsamı ile ilgili düzenleme yer alır ve ilgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 297

(1) Hüküm “Türk Milleti Adına” verilir ve bu ibareden sonra aşağıdaki hususları kapsar:

• a) Hükmü veren mahkeme ile hâkim veya hâkimlerin ve zabıt kâtibinin ad ve soyadları ile sicil numaraları, mahkeme çeşitli sıfatlarla görev yapıyorsa hükmün hangi sıfatla verildiğini.
• b) Tarafların ve davaya katılanların kimlikleri ile Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, varsa kanuni temsilci ve vekillerinin ad ve soyadları ile adreslerini.
• c) Tarafların iddia ve savunmalarının özetini, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları, çekişmeli vakıalar hakkında toplanan delilleri, delillerin tartışılması ve değerlendirilmesini, sabit görülen vakıalarla bunlardan çıkarılan sonuç ve hukuki sebepleri.
• ç) Hüküm sonucu, yargılama giderleri ile taraflardan alınan avansın harcanmayan kısmının iadesi, varsa kanun yolları ve süresini.
• d) Hükmün verildiği tarih ve hâkim veya hâkimlerin ve zabıt kâtibinin imzalarını.
• e) Gerekçeli kararın yazıldığı tarihi.

(2) Hükmün sonuç kısmında, gerekçeye ait herhangi bir söz tekrar edilmeksizin, taleplerden her biri hakkında verilen hükümle, taraflara yüklenen borç ve tanınan hakların, sıra numarası altında; açık, şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şekilde gösterilmesi gereklidir.

Yukarıda yer alan kanun maddesi çerçevesinde hukuk mahkemelerinin görev alanına giren; tazminat, boşanma, miras, alacak gibi özel hukuk uyuşmazlıklarını içeren davaların sonucunda verilen kararlar gerekçeli karar şeklinde zorundadır. Yargıtay içtihatlarına göre, gerekçeli kararda yazılması gereken zorunlu unsurlar aşağıda sıralanmıştır;

• İki tarafın iddia ve savunmalarının özeti yer almalıdır,
• Tarafların anlaştıkları ve anlaşmadıkları hususlar yer almalıdır,
• Çekişmeli konular hakkında toplanan deliller yer almalıdır,
• Delillerin tartışılması yer almalıdır,
• Ret ve üstün tutulma nedenleri yer almalıdır,
• Sabit görülen vakıalarla bunlardan çıkarılan sonuç yer almalıdır,
• Hukuki sebebin açıkça gösterilmesi ise zorunludur.

Ceza Mahkemesinde Gerekçeli Karar Nedir?

Ceza mahkemelerinin görev alanına giren yargılamalarda mahkumiyet hükmünün gerekçeli kararında olması gereken unsurlar ile ilgili düzenleme Ceza Muhakemesi Kanunu 230. maddesinde yer alır ve ilgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 230

(1) Mahkûmiyet hükmünün gerekçesinde aşağıdaki hususlar gösterilir:

• a) İddia ve savunmada ileri sürülen görüşler.
• b) Delillerin tartışılması ve değerlendirilmesi, hükme esas alınan ve reddedilen delillerin belirtilmesi; bu kapsamda dosya içerisinde bulunan ve hukuka aykırı yöntemlerle elde edilen delillerin ayrıca ve açıkça gösterilmesi.
• c) Ulaşılan kanaat, sanığın suç oluşturduğu sabit görülen fiili ve bunun nitelendirilmesi; bu hususta ileri sürülen istemleri de dikkate alarak, Türk Ceza Kanununun 61 ve 62'nci maddelerinde belirlenen sıra ve esaslara göre cezanın belirlenmesi; yine aynı Kanunun 53 ve devamı maddelerine göre, cezaya mahkûmiyet yerine veya cezanın yanı sıra uygulanacak güvenlik tedbirinin belirlenmesi.
• d) Cezanın ertelenmesine, hapis cezasının adlî para cezasına veya tedbirlerden birine çevrilmesine veya ek güvenlik tedbirlerinin uygulanmasına veya bu hususlara ilişkin istemlerin kabul veya reddine ait dayanaklar.

(2) Beraat hükmünün gerekçesinde, 223 üncü maddenin ikinci fıkrasında belirtilen hallerden hangisine dayanıldığının gösterilmesi gerekir.

(3) Ceza verilmesine yer olmadığına dair kararın gerekçesinde, 223'üncü maddenin üçüncü ve dördüncü fıkralarında belirtilen hallerden hangisine dayanıldığının gösterilmesi gerekir.

(4) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen hükümlerin dışında başka bir karar veya hükmün verilmesi hâlinde bunun nedenleri gerekçede gösterilir.