İnceleme ve Karar Nedir?

Gerekçeli Karar Nedir?

Öncelikle tanımından başlamak gerekirse; ceza mahkemelerinin yapılan yargılama sonunda verdikleri karara iddianamede belirtilen hususları, vakıaları, delilleri, talepleri, sanık savunmalarını, müşteki şikayetlerini değerlendirerek ve sonuçta verdikleri hükmü hangi yasal sebeplere dayandırdıklarını gerekçelendirerek açıkladıkları, hukuk mahkemelerinde ise davacı ve davalı iddia ile taleplerini, verdikleri hükmü hangi yasal sebeplere dayandırdıklarını açıklayan ayrıntılı karar gerekçeli karar olarak tanımlanır. Burada belirtmek gerekir ki; uygulama esnasında genelde mahkemeler son celsede verdikleri kararın sevk maddesini kısa karar şeklinde duruşma tutanağına geçirmek sureti ile açıklar. Öte yandan gerekçeli kararı ise söz konusu bu kısa karara aykırı olmamak şartı ile kanuni olarak belirlenmiş olan süre içinde yazarak ilgililere tebliğ eder. Ayrıca burada vurgulamak gerekir ki; Anayasanın 141/3. Maddesi çerçevesinde mahkemeler tarafından verilen her türlü karar gerekçeli olarak yazılmak zorundadır. Öte yandan Yargıtay kararlarında ise gerekçe kavramı; verilen hükmün dayanaklarının akla, hukuka ve maddi olaya uygun şekilde açıklaması olarak tanımlanır. Bu bağlamda denilebilir ki; gerekçenin dosyadaki bilgi ve belgelerin yerinde değerlendirildiğini gösterir şekilde geçerli, yasal ve yeterli olmalıdır. Bu nedenle söz konusu bu şekilde bir gerekçeye dayanılmadan karar verilmesi yasa koyucunun amacına uygun düşmez.

Hukuk Mahkemesinde Gerekçeli Karar Nedir?

Hukuk Muhakemeleri Kanunu çerçevesinde hukuk mahkemelerinin görev alanına giren; tazminat, boşanma, miras, alacak gibi özel hukuk uyuşmazlıklarını içeren davaların sonucunda verilen kararların gerekçeli yazılması ile ilgili düzenlemeler yer alır. İlgili kanunun 297. Maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 297

(1) Hüküm “Türk Milleti Adına” verilir ve bu ibareden sonra aşağıdaki hususları kapsar:

• a) Hükmü veren mahkeme ile hâkim veya hâkimlerin ve zabıt kâtibinin ad ve soyadları ile sicil numaraları, mahkeme çeşitli sıfatlarla görev yapıyorsa hükmün hangi sıfatla verildiğini.
• b) Tarafların ve davaya katılanların kimlikleri ile Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, varsa kanuni temsilci ve vekillerinin ad ve soyadları ile adreslerini.
• c) Tarafların iddia ve savunmalarının özetini, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları, çekişmeli vakıalar hakkında toplanan delilleri, delillerin tartışılması ve değerlendirilmesini, sabit görülen vakıalarla bunlardan çıkarılan sonuç ve hukuki sebepleri.
• ç) Hüküm sonucu, yargılama giderleri ile taraflardan alınan avansın harcanmayan kısmının iadesi, varsa kanun yolları ve süresini.
• d) Hükmün verildiği tarih ve hâkim veya hâkimlerin ve zabıt kâtibinin imzalarını.
• e) Gerekçeli kararın yazıldığı tarihi.

(2) Hükmün sonuç kısmında, gerekçeye ait herhangi bir söz tekrar edilmeksizin, taleplerden her biri hakkında verilen hükümle, taraflara yüklenen borç ve tanınan hakların, sıra numarası altında; açık, şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şekilde gösterilmesi gereklidir.

Ceza Mahkemesinde Gerekçeli Karar Nedir?

Ceza mahkemelerinin görev alanında olan yargılamalarda mahkumiyet hükmünün gerekçeli kararında olması gereken unsurlarla ilgili düzenlemeler Ceza Muhakemesi Kanununun 230. maddesinde yer alır ve ilgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir.

(1) Mahkûmiyet hükmünün gerekçesinde aşağıdaki hususlar gösterilir:

• a) İddia ve savunmada ileri sürülen görüşler.
• b) Delillerin tartışılması ve değerlendirilmesi, hükme esas alınan ve reddedilen delillerin belirtilmesi; bu kapsamda dosya içerisinde bulunan ve hukuka aykırı yöntemlerle elde edilen delillerin ayrıca ve açıkça gösterilmesi.
• c) Ulaşılan kanaat, sanığın suç oluşturduğu sabit görülen fiili ve bunun nitelendirilmesi; bu hususta ileri sürülen istemleri de dikkate alarak, Türk Ceza Kanununun 61 ve 62 nci maddelerinde belirlenen sıra ve esaslara göre cezanın belirlenmesi; yine aynı Kanunun 53 ve devamı maddelerine göre, cezaya mahkûmiyet yerine veya cezanın yanı sıra uygulanacak güvenlik tedbirinin belirlenmesi.
• d) Cezanın ertelenmesine, hapis cezasının adlî para cezasına veya tedbirlerden birine çevrilmesine veya ek güvenlik tedbirlerinin uygulanmasına veya bu hususlara ilişkin istemlerin kabul veya reddine ait dayanaklar.

(2) Beraat hükmünün gerekçesinde, 223 üncü maddenin ikinci fıkrasında belirtilen hallerden hangisine dayanıldığının gösterilmesi gerekir.

(3) Ceza verilmesine yer olmadığına dair kararın gerekçesinde, 223 üncü maddenin üçüncü ve dördüncü fıkralarında belirtilen hallerden hangisine dayanıldığının gösterilmesi gerekir.

(4) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen hükümlerin dışında başka bir karar veya hükmün verilmesi hâlinde bunun nedenleri gerekçede gösterilir.

Ön İnceleme Duruşmasında Neler Yapılır?

Hukuk Muhakemeleri Kanununun 320. maddesinde ön inceleme aşamasında yapılacaklarla ilgili düzenleme yer alır ve ilgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 320

1. Mahkeme, mümkün olan hâllerde tarafları duruşmaya davet etmeden dosya üzerinden karar verir.
2. Daha önce karar verilemeyen hâllerde mahkeme, ilk duruşmada dava şartları ve ilk itirazlarla hak düşürücü süre ve zamanaşımı hakkında tarafları dinler; daha sonra tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit eder. Uyuşmazlık konularının tespitinden sonra hâkim, tarafları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder. Tarafların sulh olup olmadıkları, sulh olmadıkları takdirde anlaşamadıkları hususların nelerden ibaret olduğu tutanağa yazılır; tutanağın altı hazır bulunan taraflarca imzalanır. Tahkikat bu tutanak esas alınmak suretiyle yürütülür.
3. Mahkeme, tarafların dinlenmesi, delillerin incelenmesi ve tahkikat işlemlerinin yapılmasını yukarıdaki fıkrada belirtilen duruşma hariç, iki duruşmada tamamlar. Duruşmalar arasındaki süre bir aydan daha uzun olamaz. İşin niteliği gereği bilirkişi incelemesinin uzaması, istinabe yoluyla tahkikat işlemlerinin yürütülmesi gibi zorunlu hâllerde, hâkim gerekçesini belirterek bir aydan sonrası için de duruşma günü belirleyebilir ve ikiden fazla duruşma yapabilir.
4. Basit yargılama usulüne tabi davalarda, işlemden kaldırılmasına karar verilmiş olan dosya, yenilenmesinden sonra takipsiz bırakılırsa, dava açılmamış sayılır.