İş Sözleşmelerinde Cezai Şart

İş sözleşmesi; işçi ile işveren arasında imzalanan, çalışma koşulları, işin tanımı, ücret gibi hususların belirlendiği sözleşmedir. İş sözleşmesi yazılı veya sözlü olarak yapılabilir.

İş sözleşmesinde cezai şart mutlaka karşılıklı olması gerekmektedir. Sadece işçi lehine veya işveren lehine kararlaştırılan cezai şart geçersiz olur. Cezai şart her iki taraf için de eşit yükümlülükler getirmelidir. Cezai şart her iki tarafın da kabulüne tabidir. Yargıtay bir kararında “Dairemizin yerleşmiş uygulamasına göre işçi ve işveren yararına öngörülmüş cezai şart ile ilgili düzenlemelerde denklik mevcut değilse, bir başka anlatımla işçi aleyhine daha ağır bir cezai şart söz konusu ise işçinin sorumluluğu, işverenin sorumluluğundan daha ağır olamaz.” demek suretiyle iş sözleşmelerinde yer alan cezai şartın en temel özelliğinin karşılıklılık olduğunu net bir şekilde vurgulamıştır.

Cezai şartın kanuni dayanağı ise Borçlar Kanununun 179. maddesinde “Bir sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi durumu için bir ceza kararlaştırılmışsa, aksi sözleşmeden anlaşılmadıkça alacaklı, ya borcun ya da cezanın ifasını isteyebilir.” şeklinde açıklanmıştır.

Cezai şart belirli iş sözleşmelerine hüküm olarak konulabilir. İşçi ile işveren arasında belirsiz süreli iş sözleşmesi söz konusuysa bu durumda cezai şart hükmüne yer verilemez. Çünkü belirsiz süreli sözleşmenin ne zaman sonlanacağı tarafların seçimlerine bağlı olduğu için herhangi bir cezai şart konulamaz. Belirli süreli iş sözleşmeleri açısından baktığımızda, bir işin yapılması belli bir süreye tabi tutulmuş ve bunun için bir iş sözleşmesi yapıldığından taraflardan birinin bu süre öncesinde iş sözleşmesini feshetmesiyle uğranılan zararın tazmini, meydana gelebilecek sorunlar karşısında güvenceye alabilmek için öngörüldüğünden cezai şart belirli süreli iş sözleşmelerine konulabilmektedir.

Sözleşmeye konulan cezai şart hükmünün ahlaka uygun ve etik olması gerekmektedir. Konusu imkansız ve mantık dışı bir cezai şart hükmü konulamaz.