Zilyetlik Nedir?

Bir eşya üzerinde fiili hakimiyet şeklinde kurulan ilişkiyi ifade eden kavram zilyetlik kavramıdır. Diğer bir deyişle zilyetlik, bir malı kullanma, el altında bulundurma anlamlarına gelmektedir. Belirtmek gerekir ki günlük hayatta mülkiyet ile zilyetlik kavramları birbirine karıştırılmaktadır. Ancak burada ayrıntılarına yer vereceğimiz gibi bu iki kavram birbirinden çok ayrı kavramlardır. Buna göre; mülkiyet kavramı bir hakkı ifade ederken, öte yandan zilyetlik bir fiili durumu ifade eder. Bu bağlamda vurgulamakta yarar var ki; zilyet olunan eşya ile zilyet kişi arasında fiili bir bağ kurulmaktadır. Öte yandan mülkiyet ile ifade edilen kavramda eşya ile malik kişi arasında kurulan bağ hukuki bir bağdır. Bunlara ek olarak belirtmek gerekir ki zilyetlikten bahsedilebilmesi için fiili egemenliğin yanında zilyetlik iradesinin de mevcut olması gerekir.

Zilyet Nedir?

Zilyet kavramı eşya ile arasında zilyetlik bağı kurulmuş olan kişiyi ifade etmek için kullanılır. Yukarıda mülkiyet kavramının aksine zilyetlik kavramının fiili bir durumu ifade ettiğini belirtmiştik. Bu nedenle söz konusu bu fiili durum birçok farklı şekilde meydana gelebilir. Burada belirtmek gerekir ki taşınır ve taşınmaz eşyalarda, söz konusu eşyaların tabiatı gereği genel anlamda o malın sahibi aynı zamanda zilyedi olur. Bu duruma ek olarak malik, taşınmazını yaptığı bir kira sözleşmesi aracılığı ile bir başka kişiye kiralamış olabilir. Söz konusu bu halde zilyet, kiracı olan kişi olur. Buradaki zilyetlik hali, kiracı olan kişi söz konusu evden çıkana kadar ya da kiracı tahliyesi işlemi yapılana kadar varlığını devam ettirir.

Burada belirtmek gerekir ki zilyetlik yalnızca hukuka uygun yollar ile kurulmak zorunda değildir. Zilyetlik, yalnızca bir fiili durumu ifade ettiği için her türlü yolla kurulması mümkündür. Burada hırsızlık durumunu örnek olarak verebiliriz. Hırsız yaptığı hukuksuz eylemle bir takım mal varlıklarını hukuka aykırı olarak ele geçirmiştir. Söz konusu bu halde hırsız bu eşyalar üzerinde bir hakka sahip olmaz ancak artık söz konusu malların zilyedi konumunda olur.

Zilyetliğin İşlevleri Nelerdir?

Zilyetliğin 4 temel işlevi mevcuttur. Bu işlevler aşağıda açıklanmıştır.

Aleniyet ve Karine İşlevi Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki aleniyet, taşınmazlar açısından tapu sicili ile sağlanır. Öte yandan taşınırlar için aleniyet, zilyetlik kavramı ile sağlanır. Bu nedenle taşınır bir eşyanın zilyedi olan kişi, o malın maliki de sayılır. Söz konusu bu durum sadece bir karine oluşturur. Bu sebeple aksini iddia ve ispat etmek her zaman mümkündür.

İktisap İşlevi Nedir?

Burada zilyetliğin oynadığı rol, iki konu bakımından önem taşır. Bu konulardan ilki herhangi bir hakkı olmaksızın tapuda malik olarak gözüken kişinin, söz konusu taşınmaz üzerindeki zilyetliğini davasız ve aralıksız olarak on yıl boyunca ve iyi niyetle devam ettirmesi durumunda, söz konusu bu duruma itiraz edilememesidir. Bu demektir ki söz konusu bu halde bir tapu iptal davası açılamaz. Bu duruma ek olarak; tapu kütüğünde herhangi bir kaydı olmadan bir taşınmazı davasız ve aralıksız yirmi yıl boyunca ve malik sıfatıyla zilyetliğinde bulunduran kişi, o taşınmaz üzerindeki mülkiyet hakkının tapu kütüğüne tescil edilmesini talep edebilir. Yine aynı koşulların var olması halinde, maliki tapu kütüğünden anlaşılamayan ya da yirmi yıl önce hakkında gaiplik kararı verilmiş bir kimse adına kayıtlı bulunan taşınmaz için de zilyet, mülkiyet hakkının tapu kütüğüne tescil edilmesini isteyebilir. İkinci önemli konu ise; bir başkasının taşınır bir malını davasız ve aralıksız beş yıl süre ile, iyi niyetle ve malik sıfatıyla zilyetliğinde bulunduran kişi, zamanaşımı yoluyla o taşınırın maliki vasfına sahip olur.

Koruma İşlevi Nedir?

Borç ilişkisinde, alacakla ilintili bir malın alacaklı tarafın zilyetliği altında bulunması halinde, alacaklının bu mal üzerinde hapis hakkını kullanabileceği ile ilgili düzenleme Türk Medeni Kanununda yer alır. Zilyetlik altında bulunan mal taşınır eşya olabileceği gibi kıymetli evrak şeklinde de olabilir. Alacaklı olan kişi hapis hakkını yalnızca borç ödeninceye kadar kullanabilir.

Huzur ve Sükunu Sağlama İşlevi Nedir?

Belirtmek gerekir ki huzur ve sükunu sağlama işlevi özünde aleniyet ve karine fonksiyonunun bir uzantısını meydana getirir. Buna göre; hiç kimse, başkasının zilyetliği altında bulunan şeyi, üzerinde kendi hakkı bulunduğu iddiasıyla zilyetten zorla alamaz.