Bayilik Sözleşmesi Nedir?

Öncelikle tanımından başlamak gerekirse; çerçeve niteliğinde bir sözleşmeye dayalı olarak sözleşme süresince belli dönemlerle bayinin alıcıdan belli miktarda malı almayı taahhüt ettiği sözleşmeler bayilik sözleşmesi olarak tanımlanır. Söz konusu bu sözleşmeyle sağlayıcı, mallarını bayiye düzenli olarak vermeyi, bayi ise belli miktarda malı satın almayı üstlenir ve satın aldığı malları ise kendi nam ve hesabına satar. Söz konusu bu halde bayi, sağlayıcının temsilcisi ya da acentesi olmaz. Burada vurgulamak gerekir ki; bayi, sağlayıcıdan sadece mal alır ve ticari faaliyetlerini kendi adına yürütürken kar ve zararına kendisi katlanır.

Bayilik Sözleşmesinin Unsurları Nelerdir?

Çerçeve Sözleşme Olma Unsuru

Bayilik sözleşmesi ile taraflar arasında genel çerçeve niteliğinde bir anlaşma sağlanır. İlgili tarafların adresleri, sözleşmenin süresi, fesih halleri, cezai şart, hak ve yükümlülükler, tarafların sorumlulukları, asgari alım tutarları vb. gibi hususlar bu sözleşme ile düzenlenir. Bu şekilde söz konusu taraflar her alım-satım sözleşmesinde aynı hususları tekrar sözleşme hükmü olarak düzenlemek zorunda kalmaz.

Sürekli Borç Doğuran Sözleşme Olma Unsuru

Öncelikle burada vurgulamak gerekir ki; bir sözleşmenin bayilik sözleşmesi olarak nitelendirilebilmesi için sürekli borç doğuran nitelikte olması gerekir. Söz konusu bu nitelendirmenin önemi ise sözleşmenin feshinde uygulanacak hükümlerin farklılık arz etmesi nedeniyledir. Niteliği gereği bayilik sözleşmesi belli bir süre için imzalanır fakat söz konusu sözleşme süresince taraflar arasında periyodik edimler ifa edilir.

Bayinin Kendi Ad ve Hesabına Hareket Etmesi Unsuru

Daha önce de vurguladığımız gibi bayilik sözleşmesinde; bayi, girişimciden aldığı malları kendi nam ve hesabına satar. Bu şekilde bayi mülkiyetine geçen malların hasarlarına katlanmak zorunda kalır. Bayi faaliyetlerinden dolayı yaptığı masrafları talep edemez. Buna göre bayi masraflarını kendi ticari faaliyetinden karşılamak zorunda olur.

Dağıtım Ağına Dahil Olma Unsuru

Daha önce de bayinin kendi adına ve hesabına hareket ettiği ve bağımsız tacir niteliği taşıdığını vurgulamıştık. Buna göre denilebilir ki; bayi, bağımsız tacir niteliğini kaybetmeden üreticinin dağıtım ağına dâhil olur. Bu şekilde üretici ve bayi arasında sıkı ve sürekli nitelikte bir ilişki kurulur. Söz konusu bu dağıtım ağı sayesinde, dağıtım, tanıtım ve satış maliyetlerine katılmadığı gibi rizikoyu da bayi üstlenir.

Bayilik Sözleşmesinden Doğan Cezai Şart Nedir?

Bayilik sözleşmesinden doğan cezai şartlar ile ilgili düzenleme  Borçlar Kanunu’nun 179. maddesinde yer alır ve ilgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Borçlar Kanunu Madde 179

Bir sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi durumu için bir ceza kararlaştırılmışsa, aksi sözleşmeden anlaşılmadıkça alacaklı, ya borcun ya da cezanın ifasını isteyebilir.

Ceza, borcun belirlenen zaman veya yerde ifa edilmemesi durumu için kararlaştırılmışsa alacaklı, hakkından açıkça feragat etmiş veya ifayı çekincesiz olarak kabul etmiş olmadıkça, asıl borçla birlikte cezanın ifasını da isteyebilir.

Borçlunun, kararlaştırılan cezayı ifa ederek sözleşmeyi, dönme veya fesih suretiyle sona erdirmeye yetkili olduğunu ispat etme hakkı saklıdır.