Kamulaştırma Nedir?

Devletin kamu yararını gerekçe göstererek bir kişinin mülkiyetinde bulunan özel mülke kişinin rızası dışında son vermesi kamulaştırma olarak tanımlanır.

İlgili mülkün bedelini ödemek şartı ile; gerçek ve özel hukuk tüzel kişilere ait olan taşınmaz mallarda kamulaştırma işlemini yapan idare tarafından hak sahibi olunur.

Kamulaştırma Şartları Nelerdir?

Kamulaştırma işleminin yapılabilmesi için aşağıda verilen şartlar mevcut olmalıdır.

• Kamulaştırma işlemi yalnızca “yetkili idare” tarafından yapılır.
• Kamulaştırma işlemini zorunlu kılacak bir kamu yararı durumu söz konusu olmalıdır.
• Kamulaştırma işleminin konusu olan mal; özel mülkiyete konu olan taşınmaz maldır.
• Kamulaştırma işlemi yapılan taşınmazın bedeli peşin şekilde ödenir.
• Kamulaştırma işleminin nasıl yapılacağı ilgili yasadaki esaslara göre belirlenir.

Kamulaştırmada Kamu Yararı Kararı Nasıl Verilir?

Kamulaştırma Kanunu 5. maddede yer alan düzenlemelere göre; söz konusu kamulaştırma işleminin “kamu yararına uygunluğu” kararını ilgili maddede belirlenmiş olan kamu idareleri ve kamu kurumları verebilir. Buna göre; yapılacak olan kamulaştırma işleminin kamu yararına uygun olma kararını yalnızca kanunda işaret edilen kurumlar verebilir ve başka kurumlar ve idareler tarafından söz konusu bu karar verilemez. Kamu yararına uygunluk kararı olmadan kamulaştırma işlemi usulüne uygun şekilde gerçekleşemez. Kamu yararına uygunluk kararını verebilecek kamu tüzel kişileri aşağıda verilmiştir;

Kamulaştırma Kanunu 5. Madde

Kamu yararı kararı verecek merciler şunlardır:

Kamu idareleri ve kamu tüzel kişileri;

1. 3 üncü maddenin ikinci fıkrasında sayılan amaçlarla yapılacak kamulaştırmalarda ilgili bakanlık,
2. Köy yararına kamulaştırmalarda köy ihtiyar kurulu,
3. Belediye yararına kamulaştırmalarda belediye encümeni,
4. İl özel idaresi yararına kamulaştırmalarda il daimi encümeni,
5. Devlet yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu,
6. Yükseköğretim Kurulu yararına kamulaştırmalarda Yükseköğretim Kurulu,
7. Üniversite, Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu yararına kamulaştırmalarda yönetim kurulları,
8. Aynı ilçe sınırları içinde birden çok köy ve belediye yararına kamulaştırmalarda ilçe idare kurulu,
9. Bir il sınırları içindeki birden çok ilçeye bağlı köyler ve belediyeler yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu,
10. Ayrı illere bağlı birden çok kamu tüzel kişileri yararına kamulaştırmalarda Cumhurbaşkanı,
11. Birden çok il sınırları içindeki Devlet yararına kamulaştırmalarda Cumhurbaşkanı.

Kamu kurumları yararına kamulaştırmalarda yönetim kurulu veya idare meclisi, bunların olmaması halinde yetkili idare organları,

Gerçek kişiler yararına kamulaştırmalarda bu kişilerin, özel hukuk tüzel kişileri yararına kamulaştırmalarda ise; yönetim kurulları veya idare meclislerinin, yoksa yetkili yönetim organlarının başvuruları üzerine gördükleri hizmet bakımından denetimine bağlı oldukları köy, belediye, özel idare veya bakanlık.

Kamulaştırma İşleminde Kamu Yararı Kararını Onaylayacak Makamlar Hangileridir?

Kamulaştırma Kanunu 5. maddede kamulaştırma işlemlerinde zorunlu unsur olan kamu yararı kararını verecek kurumlara yer verilir. Aynı kanunun 6. maddesinde ise; kamulaştırma işlemi için yetkili kurumlar tarafından verilen kamu yararı kararlarının hangi makamların onayından geçmesi gerektiğine yer verilir. Kamulaştırma işlemi kişinin mülkiyet hakkını ortadan kaldıran bir niteliğe sahip olduğu için söz konusu işlemde sadece kamu yararı kararı yeterli görünmez ve verilen kararın ikinci bir denetimden geçmesi de zorunlu hale getirilmiştir. Yetkili kurumlar ve idarelerce verilmiş olan kamu yararı kararının yetkili makamlarca onaylanması ile kamulaştırma süreci için hukuki süreç başlamış olur. Kamulaştırma işleminde verilen kamu yararı kararını onaylamakla yetkili olan makamlar aşağıda verilmiştir;

Kamulaştırma Kanunu 6. Madde

Kamu yararı kararı;

• a) Köy ihtiyar kurulları ve belediye encümenleri kararları, ilçelerde kaymakamın, il merkezlerinde valinin,
• b) İlçe idare kurulları, il daimi encümenleri ve il idare kurulları kararları, valinin,
• c) Üniversite yönetim kurulu kararları, rektörün,
• d) Yükseköğretim Kurulu kararları, Kurul başkanının,
• e) Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu yönetim kurulu kararları, genel müdürün,
• f) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yönetim Kurulu kararları, Yüksek Kurum Başkanının,
• g) Kamu kurumları yönetim kurulu veya idare meclisleri veya yetkili idare organları kararları, denetimine bağlı oldukları bakanın,
• h) Gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişileri yararına; köy, belediye veya özel idarece verilen kararlar, valinin,

Onayı ile tamamlanır.

Cumhurbaşkanı veya bakanlıklar tarafından verilen kamu yararı kararlarının ayrıca onaylanması gerekmez.

Onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak hizmetler için ayrıca kamu yararı kararı alınmasına ve onaylanmasına gerek yoktur. Bu durumlarda yetkili icra organınca kamulaştırma işlemine başlanıldığını gösteren bir karar alınır.

Kamulaştırma İşleminden Önce Yapılması Gereken İşlemler Nelerdir?

Kamulaştırma işlemini yapacak olan idare tarafından, ilk olarak kamulaştırılacak olan ya da kamulaştırma aracılığıyla üzerinde irtifak hakkı kurulacak olan taşınmazın ya da kaynağın; yüzölçümünü ve ölçeğini gösterir plan hazırlanır.

Kamulaştırma işlemini yapacak olan idare tarafından; kamulaştırma işleminin yapılacağı taşınmaz malın sahipleri, eğertapu kaydı mevcut değil ise söz konusu malı fiilen elinde bulunduran kişiler ve bu kişilerin adresleri, tapu kayıtları, vergi kayıtları ve nüfus kayıtları üzerinden ya da ayrıca yapılan araştırma ile belgelenmek kaydıyla tespit edilir. Eğer söz konusu taşınmazın tapu sahibi ölü ise kişinin mirasçılarının tespit edilmesi gerekir.

Kamulaştırmada Tapu Siciline Şerh Verilmesi Nedir?

İdare tarafından kamulaştırma kararı verildikten ve yukarıda bahsetmiş olduğumuz hazırlık işlemlerinde gerekli tespitler yapıldıktan sonra, kamulaştırma işlemine konu olan taşınmazın kayıtlı olduğu tapu müdürlüğüne şerh verilir. Söz konusu bu bildirimden sonra tapu kütüğünde yapılacak olan değişiklikler ilgili tapu dairesi tarafından kamulaştırma işlemini yapacak olan idareye bildirilmek zorundadır.

Burada söz konusu olan tapu sahipliğinde gerçekleşecek bir değişiklik olabileceği gibi, mülkiyete konu olan ayni haklarda meydana gelen bir değişiklik de olabilir. Kamulaştırma ile ilgili kamulaştırma şerhi ancak kamulaştırma kararı alındıktan sonra tapu siciline işlenebilir ve öncesinde işlenmesi mümkün değildir.

Tapu Kütüğündeki Kamulaştırma Şerhinin Silinmesi Nedir?

Kamulaştırma işlemini yapan idare tarafından, kamulaştırma işlemi için tapu siciline şerh verilmesinin ardından 6 ay içinde Kamulaştırma Kanunu 10. madde çerçevesinde mahkemeye dava açılarak tespit ve tescil talebinde bulunulduğuna ilişkin mahkemeden alınmış olan belge ilgili tapu dairesine ibraz edilmek zorundadır. Burada ilgili tapu dairesi; söz konusu taşınmazın bulunduğu yerdeki tapu dairesidir. Bahsettiğimiz bu belgenin mahkemeden alınıp ilgili tapu dairesine ibraz edilmemesi halinde; kamulaştırma şerhi, ilgili tapu dairesi tarafından herhangi bir talebe gerek olmadan kendiliğinden silinir. Sonuçlanmış olan kamulaştırma işlemine dair şerhin ise silinmesi mümkün değildir. Eğer 6 aylık süre içerisinde ilgili tapu sicil müdürlüğü kamulaştırma şerhini kendiliğinden silmemiş ise; ilgili tapu müdürlüğüne söz konusu talepte bulunulabilir. Eğer tapu müdürlüğü sürenin geçmesine ve ilgili talebe rağmen kayıttan şerhi silmezse; ilgili kişilerin kamu idaresi aleyhinde dava açma hakkı saklı bulunur.