Vesayet ve Vasi Tayini (Atanması) Nedir?

4721 sayılı Medeni Kanunda düzenlenen vesayet; bazı ergen kişilerin ve çocukların kişisel ve maddi menfaatlerini korumak için düzenlenmiş olan bir hukuk kurumudur. Vesayet altına alınma ise kimi zaman kanuni bir zorunluluktan dolayı olsa da kimi zaman da bu durumu kişinin kendisi mahkemeden bizzat talep edebilir.

Vasi, vesayet altına alınan kişiye tayin edilen kişidir. Medeni Kanun 403. maddeye göre; vesayet altına alınan çocuğun ya da kısıtlı olan kişinin, kişiliği ve malvarlığı ile ilgili bütün menfaatlerini korumak ve hukuki herhangi bir işlemde vesayet altındaki kişiyi temsil etmekle yükümlü olan kişidir.

Medeni Kanun 404, 405, 406 ve 407 maddelerinde vesayet gerektiren durumlar ve vesayetin şartları düzenlenmiştir.

Vesayeti Gerektiren Haller Nelerdir?

Vesayeti gerektiren haller ve durumlar Medeni Kanun’a göre aşağıdaki gibidir;

• Kişinin Yaş küçüklüğü,
• Kısıtlanma,
• Hürriyeti bağlayıcı (hapis cezası vb. gibi) ceza alma,
• Kişinin kendi isteğiyle vesayet altına alınmayı talep etmesi.

Yaş Küçüklüğü Nedeniyle Vesayet Nedir?

Herhangi bir velayet altında bulunmayan 18 yaşından küçük çocuklar vesayet altına alınır. Buna göre; eğer nüfus memurları, idarî makamlar, noterler ve mahkemeler gibi kişi ve kurumlar görevleri sırasında vesayeti gerektiren bir halin varlığını öğrenir iseler, söz konusu durumu ivedilikle yetkili vesayet makamına bildirmekle yükümlüdürler.

Kısıtlanma Nedeniyle Vesayet Nedir?

Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı Nedeniyle Vesayet

Akıl hastalığı ya da akıl zayıflığı nedeniyle kendi işini göremeyen ya da korunması ve bakımı için sürekli yardıma ihtiyaç duyan ergin bireyler kısıtlanır. Söz konusu ergin bireylerin başkalarının güvenliğini tehlikeye sokma durumu var ise bu da kısıtlama sebebidir. Buna göre; eğer nüfus memurları, idarî makamlar, noterler ve mahkemeler gibi kişi ve kurumlar görevleri sırasında söz konusu kişiler için vesayeti gerektiren bir halin varlığını öğrenir iseler, söz konusu durumu ivedilikle yetkili vesayet makamına bildirmekle yükümlüdürler.

Savurganlık, Alkol ya da Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşam Tarzı, Kötü Yönetim

Kendisini ve ailesini savurganlık, alkol ya da uyuşturucu bağımlılığı, kötü yaşam tarzı ya da malvarlığında kötü yönetim gibi sebeplerle darlık ve yoksulluğa düşürme tehlikesi olan kişiler, bu sebeplerden ötürü devamlı suretle korunmaya ve bakıma ihtiyaç duydukları göz önüne alınarak kısıtlanırlar.

Hürriyeti Bağlayıcı Hapis Cezası Nedeniyle Vesayet

Herhangi bir ergin birey bir yıl ya da daha uzun süreli olmak üzere özgürlüğünü bağlayıcı bir cezaya mahkum olursa, söz konusu birey kısıtlanır. Buna göre; söz konusu cezayı yerine getirmekle görevlendirilmiş makam, kişinin cezasını çekmeye başladığını kişiye vasi atanması için ivedilikle yetkili vesayet kurumuna bildirmekle yükümlüdür.

Kişinin Kendi İsteği Üzerine Vesayet Altına Alınması

Kişinin kendisi yaşlılık, sakatlık, deneyimsizlik ya da ağır hastalık sebebiyle kendi işlerini gerektiği gibi yapamadığını ispat etmesi halinde kısıtlanma talep edebilir.

Vesayet Altına Alma Usulü Nasıldır?

İlgilinin Dinlenilmesi ve Bilirkişi Raporu

Alkol ya da uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşam tarzı ve kötü yönetim sebebiyle kişinin kendisi dinlenilmeden söz konusu kişi kısıtlanamaz. Akıl hastalığı ya da akıl zayıflığı nedeniyle yapılacak olan kısıtlamada ise; ancak kişi hakkında mevcut olan resmi kurul raporu çerçevesinde karar verilebilir. Ancak bu durumda yine de hakim kararını vermeden önce; söz konusu kurul raporunu göz önüne aldıktan sonra kısıtlanacak olan kişiyi dinleyebilir.

Kısıtlamanın İlân Edilmesi

Kısıtlama kararı kesinleştikten sonra söz konusu karar kişinin yerleşim yeri ve nüfusa kayıtlı olduğu yerde hemen ilan edilir. Söz konusu bu kısıtlama iyiniyetli üçüncü kişileri ilandan önce etkileyemez. Burada, ayırt etme iradesine sahip olmamanın netlerine ilişkin hükümler saklı tutulur.

Vesayet Davasına Bakmaya Yetkili ve Görevli Mahkeme Nedir?

Vesayet davasına bakmaya yetkili ve görevli mahkeme Sulh Ceza Mahkemesidir. Çocuğun ya da kısıtlanan kişinin yerleşim yerindeki mahkeme vesayet davasına bakmakla yetkilidir.

Vesayet Altındaki Kişinin İkametgahını Değiştirmesi Durumunda Ne Olur?

Vesayet altında olan kişinin yerleşim yeri vesayet makamının izni olmadığı sürece değiştirilemez. Ancak söz konusu kişinin yerleşim yerinin değişmesi halinde bu yetki yeni yerdeki vesayet dairelerine devredilir. Buna göre; mevcut kısıtlama kararı söz konusu kişinin yeni yerleşim yerinde ilan edilir.

Burada özellikle belirtmek gerekir ki; cezaevinde bulunan hükümlü olan kişinin ikamet adresi söz konusu cezaevidir. Buna göre; bir vesayet davasında yetkili olan mahkemenin yeri belirlenirken söz konusu hükümlünün cezaevine girmeden önceki son adresi dikkate alınarak bu belirleme yapılır. Bu durumda; cezaevinde olan hükümlünün cezaevine girmeden önceki son adresi mahkeme kararıyla dahi sonradan değiştirilemez.

Vesayet Organları ve Vesayet Makamı Nedir?

Medeni Kanun 396. maddeye göre; Sulh Hukuk Mahkemesi ve Asliye Hukuk Mahkemesi gibi vesayet daireleri, vasi ve kayyumlar; vesayet organlarıdır. Medeni Kanun 397. maddeye göre; vesayet makamı ise, sulh hukuk mahkemesi; denetim makamı, asliye hukuk mahkemesidir. Vesayet makamı ve denetim makamından oluşan vesayet daireleri tarafından kamu vesayeti yürütülür.

Vesayet Makamına Şikayet ve İtiraz Nedir?

Vasinin eylem ve işlemlerine karşı, ayırt etme gücüne sahip olan vesayet altındaki söz konusu kişi ve ilgili vesayet makamına şikayette bulunabilir. Vesayet makamının kararlarına karşı ise; tebliğ gününden itibaren on gün içerisinde denetim makamına itiraz bildirilebilir.

Vasinin ve Vesayet Dairelerinin Sorumlulukları Nelerdir?

Söz konusu vesayet ile ilgili görevlerini yerine getirirken, Vesayet organları ve vesayet işleriyle görevlendirilmiş olan diğer kişiler, iyi bir yönetimin özenini göstermek ve uygulamakla yükümlüdürler.

Vasinin Hukuki Sorumluluğu Nedir?

Görevi sırasında işlediği kusurlu davranışlarıyla vesayeti altındaki kişiye verdiği zararlardan dolayı vasi sorumlu tutulur. Kayyım ve yasal danışmanlar da yine aynı hükümlerce sorumlu tutulmaktadırlar.

Vesayet Uygulamasında Devletin Sorumluluğu Nedir?

Vesayet dairelerinde görevlendirilmiş olan kişilerin hukuka aykırı şekilde sebep oldukları zararlardan devlet doğrudan doğruya sorumlu tutulur. Buna ek olarak, vasi, kayyım, yasal danışman gibi kişilere tazmin ettirilemeyen zararlardan da yine devlet sorumlu tutulur.

Vesayetin Sona Ermesi Nedir?

Küçüklerde Vesayeti Gerektiren Hâllerin Sona Ermesi

Çocuklar üzerinde olan vesayet söz konusu çocuğun ergin olması ile kendiliğinden sona ermektedir. Söz konusu ergenliğe mahkeme tarafından karar verildiği durumda ise; mahkeme söz konusu küçüğün hangi tarih itibari ile ergin olacağının tespiti yapar ve bu tarihi ilan eder.

Hükümlülerde Vesayeti Gerektiren Hâllerin Sona Ermesi

Söz konusu kişinin hapis halinin sona ermesi ile, özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkum olması sebebiyle vesayet altında bulunan kişinin üstündeki vesayet kendiliğinden ortadan kalkar.