Yabancılar Hukukunda Soybağının Kurulması

Soybağının Kurulmasında Yetkili Hukuk ve Çocuğun Vatandaşlığı

Türk hukukunda soybağının kurulması, Türk Medeni Kanunu madde 282’de düzenlenmiş bulunmaktadır. Buna göre çocuk ile ana arasında soybağı doğum ile kurulmaktadır. Çocuk ile baba arasındaki soybağı ise 3 şekilde kurulabilir: 1. Ana ile evlilik 2. Tanıma 3. Hakim hükmü. Soybağının kurulabileceği son yol ise evlat edinmedir. Kısaca Türk vatandaşı ana veya babadan evlilik birliği içinde doğan çocuk soybağı esasına göre doğumdan itibaren Türk vatandaşlığı kazanmaktadır. Kanunen çocuk ile ana ve baba arasında soybağının varlığı yeterli olup çocuğun doğduğu yerin önemi bulunmamaktadır. Çocuğun evlilik birliği içinde anasından veya babasından dolayı başka bir ülkenin vatandaşlığını almış olması durumunda da ikisinden birinin Türk vatandaşlığı mevcut ise Türk vatandaşlığını da kazanabilmektedir.

Soybağının Kurulması

Yabancı unsurlu bir ilişkide soybağının kurulması Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun madde 16’da;

‘Soybağının kuruluşu, çocuğun doğum anındaki milli hukukuna, kurulamaması halinde çocuğun mutad mesken hukukuna tabidir. Soybağı bu hukuklara göre kurulamıyorsa, ananın veya babanın, çocuğun doğumu anındaki milli hukuklarına, bunlara göre kurulamaması halinde ana ve babanın, çocuğun doğumu anındaki müşterek mutad mesken hukukuna, buna göre de kurulamıyorsa çocuğun doğum yeri hukukuna tabi olarak kurulur.’

Öncelikle çocuğun doğumu anındaki milli hukukuna göre soybağının kurulamaması halinde çocuğun mutad mesken hukukuna bakılır. Mutad mesken, yerleşim yerinden farklıdır. Yerleşim yeri kişinin hukuken sürekli kalma niyetiyle oturduğu yer iken mutad mesken, fiili olaylara bakılarak kişinin hayat ilişkilerini odakladığı yer olarak tanımlanmaktadır. Maddenin devamında soybağının bu hukuklara göre kurulamaması halinde ana veya babanın çocuğun doğum anındaki milli hukuklarına göre soybağının kurulacağı; bu da mümkün değilse ana ve babanın çocuğun doğum anındaki müşterek mutad mesken hukukuna göre kurulacağı açıklanmıştır. Müşterek mutad mesken hukuku, ana ve babanın fiilen ortak olarak oturdukları ve hayat ilişkilerini sürdürdükleri yer hukukudur. Buna göre de kurulamaması halinde çocuğun doğum yeri hukukuna göre soybağı kurulacaktır. Yani çocuğun Türkiye’de doğması halinde soybağı madde de açıklanan sıraya göre bir şekilde kurulamamışsa Türk hukukuna göre kurulacaktır.

MÖHUK madde 16’da çocuğun soybağının kurulabilmesi açısından birçok seçenek sunmasının sebebi çocuğun üstün yararının gözetilmesi ve Vatandaşlık Hukukuna göre ‘herkesin mutlaka bir vatandaşlığı olmalıdır’ ilkesinin varlığındandır. Vatansız kalınması durumu, Vatandaşlık Hukukunda istenmeyen ve kaçınılması gereken bir hal olarak görülmektedir. Vatansız kalma durumu doğum anında ortaya çıkabildiği gibi sonradan da çıkabilmektedir.

Evlilik Birliği Dışında Doğan Çocuk ile Soybağının Kurulması ve Türk Vatandaşlığı

Evlilik birliği dışında doğan çocuğun Türk vatandaşlığı kazanması ana veya babadan hangisinin Türk vatandaşlığına sahip olduğuna göre değişmektedir. Türk hukukunda evlilik birliği dışında doğan çocuğun ana ile soybağının doğum ile kendiliğinden kurulacağı belirtilmişti. Baba ile kurulması ise tanıma veya hakim kararı ile olacaktır. Buna göre ananın Türk vatandaşı olması durumunda çocuk doğum ile Türk vatandaşlığını kazanacaktır. Babanın Türk vatandaşı ananın yabancı olması durumunda ise baba ile çocuk arasında hukuken bir soybağı kurulmadıkça çocuk Türk vatandaşlığı kazanamayacaktır. Buna göre evlilik birliği dışında yabancı ana ve Türk vatandaşı babadan doğan çocuğun soybağı MÖHUK kurallarına göre yetkili hukuka tabi olacaktır. Madde 16’da ki sıraya göre; çocuğun doğum anındaki milli hukuku, çocuğun mutad mesken hukuk ve çocuğun doğum yeri hukukudur. Yetkili hukuka göre baba ile soybağı kurulduktan sonra çocuk doğumdan itibaren Türk vatandaşlığını kazanmış olacaktır.

Soybağının İptali

Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun madde 16/2’ ye göre ‘Soybağı hangi hukuka göre kurulmuşsa iptali de o hukuka tabidir.’ Hakim re’sen bir araştırmaya giderek soybağının kurulduğu hukuka göre iptali gerçekleştirecektir.

Soybağının Hükümlerinde Yetkili Hukuk

Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun madde 17’ ye göre;

‘Soybağının hükümleri, soybağını kuran hukuka tabidir. Ancak ana, baba ve çocuğun müşterek milli hukuku bulunuyorsa, soybağının hükümlerine o hukuk, bulunmadığı takdirde müşterek mutad mesken hukuku uygulanır.’

Madde açık ve net bir şekilde ana, baba ve çocuğun müşterek bir milli hukuku bulunması durumunda soybağının hükümlerine o hukukun uygulanacağını belirtmiştir. Türk Hukukuna göre soybağının hükümleri Türk Medeni Kanunu madde 321- 334 arasında düzenlenmiştir. Burada soyadı, karşılıklı yükümlülükler, çocuk ile kişisel ilişki, nafaka miktarının nasıl belirleneceği belirlenmiştir.