Maddi ve Manevi Tazminat Davası Nedir?

Öncelikle tanımından başlamak gerekirse; hukuka aykırı bir eylem ya da işlem sebebiyle malvarlığında meydana gelen eksilmenin, diğer bir deyişle maddi zararların giderilmesi maddi tazminat davası olarak adlandırılırken; aynı işlem ya da eylemler nedeniyle bireyin yaşadığı üzüntü, elem ve yıpranmanın yol açtığı manevi zararların giderilmesini amaçlayan dava ise manevi tazminat davasıdır. Burada belirtmek gerekir ki maddi ve manevi tazminat davaları birlikte ya da ayrı ayrı şekilde açılabilir. Talep edilen tazminat miktarından bağımsız olarak ticari nitelikte olmayan tüm tazminat davaları asliye hukuk mahkemelerinde açılır. Tam yargı davası; devletin, diğer bir deyişle idarenin işlem ve eylemleri sebebiyle zarara uğrayanların açtığı tazminat davasıdır. Vergi mahkemeleri ya da idare mahkemeleri tam yargı davalarına bakmakla görevli olan mahkemelerdir.

Maddi ve Manevi Tazminat Davası Hangi Nedenlerle Açılabilir?

Daha önce de belirttiğimiz gibi maddi ve manevi tazminat davası, herhangi bir sebeple uğranılan haksız bir maddi ya da manevi zararı gidermek için açılabilir. Burada belirtmek gerekir ki tazminat davaları, genel olarak haksız fiil ya da sözleşmeye aykırılık nedenlerine bağlı olarak açılmasına rağmen, birbirinden farklı birçok hukuki gerekçeye dayanarak tazminat davası açılabilir. Uygulamada en çok açılan tazminat davaları aşağıda sıralanmıştır:

• İş kazası kaynaklı maddi ve manevi tazminat davası,
• Trafik kazası kaynaklı maddi ve mavi tazminat davası,
• Sözleşmenin ihlal edilmesi sebebiyle açılan maddi ve manevi tazminat davası,
• Suç işlenmesi sebebiyle açılan maddi ve manevi tazminat davası,
• Hatalı doktor uygulamalarından, diğer bir deyişle tıbbi malpraktis sebebiyle açılan tazminat davası,
• Çiftler arasındaki boşanma davası ile birlikte açılan maddi ve manevi tazminat davası,
• Telif haklarının ihlal edilmesi sebebiyle maddi ve manevi tazminat davası,
• Yazılı ya da görsel basın ya da sosyal medya üzerinden kişilik haklarına saldırı sebebiyle açılan manevi tazminat davası.

Maddi ve Manevi Tazminat Davasında Dava Açma Süresi ve Dava Zamanaşımı Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki tazminat nedenine bağlı olarak maddi ve manevi tazminat davası açma süresi değişmektedir. Buna göre tazminat davasının hangi hukuki nedene dayalı şekilde açıldığı tazminat davası açma süresini de belirler.

Aşağıda maddi ve manevi tazminat davası açma süresi açısından temel ilkeler sıralanmıştır:

• Tazminat davasına temel teşkil eden fiil suç teşkil ediyorsa (örneğin, iş kazası, doktor hatası, trafik kazası nedeniyle ölüm veya yaralama), o fiil için kanunlarda daha az zamanaşımı süresi öngörülse bile, ceza kanununda o suç için öngörülen dava zamanaşımı süresi ne ise maddi manevi tazminat davası açma süresi de odur. Ceza kanunundaki temel dava zamanaşımı süresi geçse bile, ceza davası devam ediyorsa yani uzamış dava zamanaşımı devreye girmişse, ceza davası devam ettiği müddetçe de tazminat davası açılabilir.
• Öncelikle burada belirtmek gerekir ki tazminat hukuku davalarının büyük bir kısmı haksız fiil olarak nitelenen fiillerden kaynaklanır. Haksız fiiller için dava zamanaşımı süresi, fiil ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, fiil ve fail daha sonra öğrenilse bile her halükarda 10 yıl şeklinde düzenlenmiştir. Söz konusu hal ile ilgili düzenleme Borçlar Kanunu 72. Maddesinde “Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Ancak, tazminat ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır. Haksız fiil dolayısıyla zarar gören bakımından bir borç doğmuşsa zarar gören, haksız fiilden doğan tazminat istemi zamanaşımına uğramış olsa bile, her zaman bu borcu ifadan kaçınabilir.” şeklinde ifade edilmiştir.
• Türk Medeni Kanunu 178. Maddesi çerçevesinde ise boşanma davası sonucunda maddi manevi tazminat davası açma süresi, boşanmanın kesinleşmesinden itibaren 1 yıl olarak belirlenmiştir. Buna ek olarak burada belirtmek gerekir ki maddi ve manevi tazminat davası boşanma davası ile birlikte açılabileceği gibi boşanma davasının kesinleşmesinden sonraki 1 yıl içinde de ayrı bir dava olarak açılabilir.
• Borçlar Kanunu 146. Maddesi çerçevesinde sözleşmenin ihlali nedeniyle açılacak tazminat davalarında genel zamanaşımı süresi 10 yıl olarak belirlenmiştir.

Kimler Maddi ve Manevi Tazminat Davasını Açabilir?

Öncelikle burada altını çizmek gerekir ki tazminat davasına sebep teşkil eden konu ne olursa olsun, söz konusu fiil ya da işleme muhatap olan kişi maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Öte yandan eğer söz konusu tazminat talebinin nedeni, hukuka aykırı işlenen bir fiil sebebiyle bir kişinin ölümü ise, ölen kişinin destekte bulunduğu yakınları da maddi tazminat davası açabilirler. Ölüm nedeniyle açılan maddi tazminat davalarında hükmedilen tazminat, destekten yoksun kalma tazminat olarak adlandırılır.