Tüketici Sözleşmelerinde Haksız Şartlar Nelerdir?

Tüketici sözleşmelerinde haksız şartlarla ilgili düzenlemeler Tüketici Sözleşmelerinde Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik’te yer alır. Söz konusu yönetmeliğin 2. maddesinde yönetmeliğin kapsamı ile ilgili olarak “Bu Yönetmelik, tüketici ile kurulan sözleşmelerde yer alan her türlü haksız şartı kapsar. Faaliyetlerini, kanun veya yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütmekte olan kişi veya kuruluşların hazırladıkları sözleşmelere de niteliklerine bakılmaksızın bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.” ifadelerine yer verilmiştir.

Haksız Şart Nedir?

Haksız şartın ne olduğu ile ilgili düzenleme Tüketici Sözleşmelerinde Haksız Şartlar Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesinde yer alır ve ilgili yönetmelik maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Tüketici Sözleşmelerinde Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik Madde 5

1. Tüketici ile kurulan sözleşmelerde yer alan bir şartın haksız şart olarak kabul edilebilmesi için;
   • a) Tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dahil edilmesi,
   • b) Tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olması, unsurlarının bir arada bulunması gerekir.
2. Bir sözleşme şartının önceden hazırlanması ve standart sözleşmede yer alması nedeniyle tüketicinin sözleşmenin içeriğine etki edememesi durumunda, o sözleşme şartının tüketiciyle müzakere edilmediği kabul edilir. Sözleşmeyi düzenleyen, bir standart şartın münferiden müzakere edildiğini iddia ediyorsa bunu ispatla yükümlüdür.
3. Sözleşmenin bütün olarak değerlendirilmesinden, standart sözleşme olduğu sonucuna varılırsa, bu sözleşmedeki bir şartın belirli unsurlarının veya münferit bir hükmünün müzakere edilmiş olması, sözleşmenin kalan kısmına bu Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasını engellemez.
4. Bu Yönetmeliğin ekinde yer alan listede sayılan şartlar haksız şart olarak kabul edilir. Bu listedeki şartlar sınırlayıcı olmayıp örnek niteliğindedir.

Haksız Şartların Değerlendirilmesi Nasıl Olur?

Haksız şartların değerlendirilmesi ile ilgili düzenleme Tüketici Sözleşmelerinde Haksız Şartlar Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesinde yer alır ve ilgili yönetmelik maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Tüketici Sözleşmelerinde Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik Madde 6

1. Bir sözleşme şartının haksızlığı; sözleşme konusu mal veya hizmetin niteliği, sözleşmenin kuruluşunda var olan şartlar ve sözleşmenin diğer hükümleri veya haksız şartın ilgili olduğu diğer bir sözleşmenin hükümleri de dikkate alınmak suretiyle sözleşmenin kuruluş anına göre belirlenir.
2. Sözleşme şartlarının haksızlığının takdirinde, bu şartların açık ve anlaşılır bir dille yazılmış olması kaydıyla, hem sözleşmeden doğan asli edim yükümlülükleri arasındaki hem de mal veya hizmetin piyasa değeri ile sözleşmede belirlenen fiyatı arasındaki dengeye ilişkin bir değerlendirme yapılamaz.
3. Sözleşme şartlarının yazılı olması halinde, tüketicinin anlayabileceği açık ve anlaşılır bir dilin kullanılmış olması gerekir. Sözleşmede yer alan bir hükmün açık ve anlaşılır olmaması veya birden çok anlama gelmesi hâlinde; bu hüküm, tüketicinin lehine yorumlanır.

Haksız Şartların Denetimi Nasıl Olur?

Haksız şartların denetimi ile ilgili düzenleme Tüketici Sözleşmelerinde Haksız Şartlar Hakkında Yönetmeliğin 8. maddesinde yer alır ve ilgili yönetmelik maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Tüketici Sözleşmelerinde Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik Madde 8

1. Bakanlık, genel olarak kullanılmak üzere hazırlanmış sözleşmelerde yer alan haksız şartların, sözleşme metinlerinden çıkarılması veya kullanılmasının önlenmesi için gerekli tedbirleri alır.
2. Genel olarak kullanılmak üzere hazırlanmış tüketici sözleşmelerinde haksız şartların yer alması durumunda, bu şartların sözleşme metninden çıkarılması için sözleşmeyi düzenleyene Bakanlıkça otuz gün süre verilir. Bakanlık gerekli gördüğü hallerde bu süreyi doksan güne kadar uzatabilir.
3. Haksız şart olarak tespit edilen sözleşme şartlarının, tüketiciler açısından kesin olarak hükümsüz olduğunun sözleşmeyi düzenleyen tarafından tüketicilere açık ve anlaşılır biçimde yazılı veya elektronik ortamda bildirilmesi durumunda, tespit tarihinden önce tüketicilerle kurulan ve halen geçerli olan sözleşme metinlerinden bu şartların çıkarıldığı kabul edilir.
4. Bakanlıkça verilen sürenin bitimine kadar, sözleşmeyi düzenleyen tarafından haksız şartların sözleşme metninden çıkarılmaması halinde, aykırılığın tespit edildiği her bir sözleşme için Kanunun 77 nci maddesi uyarınca idari para cezası uygulanır.