Genel Bilgi Toplama (GBT) Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki GBT, Genel Bilgi Toplamanın kısaltmasıdır ve GBT kavramı üzerinde hukuki anlamda fazla bir çalışma yoktur. Buna göre söz konusu usul ve uygulama bir kanun ya da yönetmelik kapsamında değil resmi gazetede yayımlanmamış olan 29.03.2005 tarihli İçişleri Bakanlığı Kaçakçılık, İstihbarat, Harekat ve Bilgi Toplama Daire Başkanlığı Bilgi Toplama Yönergesi ile düzenleme altına alınmıştır.

GBT Kapsamında Kişilerin Hangi Verileri İşlenmektedir?

Burada belirtmek gerekir ki GBT sistemine ilgili kişilerin, kimlik bilgileri ile haklarındaki yakalama emirleri, yurt dışına çıkış yasağı kararları ve derdest kovuşturma bilgileri ve kesinleşmiş mahkûmiyet hükümleri işlenir. GBT uygulaması yapılmasındaki amaç, “Hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etmek” olarak ifade edilmektedir.

Genel Bilgi Toplama dahilinde elde edilen veriler aşağıda sıralanmıştır. Bu veriler;

• Kişilerin doğum tarihi, doğum yeri ve Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası (TCKN) gibi kimlik bilgileri,
• İlgili kişi hakkında açılmış dava ve verilmiş olan hükümler,
• İlgili kişi hakkında verilen adli uygulama tedbirleri ve kararları,
• İlgili kişi erkek ise askerliğini yapıp yapmadığı bilgisi.

GBT İşleminin Kapsamı Nedir?

Bilgi Toplama Yönergesi’nin 7. maddesinin A2 bendi ve 9. maddesinin a fıkrası hükümleri çerçevesinde; arama kararı bulunmadığı ya da yakalanmış olduğu halde belirli bazı suçlardan sebebiyle kişiler hakkında genel bilgi toplama programına bilgi kaydedilir.

GBT Kaydının Silinmesi Nasıl Olur?

Kişilerin GBT kayıtları kaçakçılık, İstihbarat, Harekat ve Bilgi Toplama Daire Başkanlığı’nın GBT veri tabanlarında tutulur. Buna göre; haklarında kaçakçılık, İstihbarat, Harekat ve Bilgi Toplama Daire Başkanlığı’nın GBT veri tabanlarında bilgi tutulduğunu öğrenen kişiler, GBT kayıtlarının silinmesi için İçişleri Bakanlığı’na başvuru yaparak verilen cevaba göre haklarındaki idari işlemin iptali amacı ile İdare Mahkemelerine dava açabilir.

GBT Sorgulamasından Kaçmak Nedir?

Öncelikle burada belirtmek gerekir ki GBT sorgulamasından kaçma halinde ilgili somut olaya göre Türk Ceza Kanunu kapsamında görevi yaptırmamak için direnme suçunun unsurlarının mevcut olup olmadığı incelenir. Burada vurgulamak gerekir ki yerleşik Yargıtay kararlarında sadece sözlü olarak işbirliği gerçekleştirilmemesi hususunda bu suçun oluşmayacağı ifade edilmiştir. Buna ek olarak söz konusu suçun unsurları kapsamında bir tehdit unsurunun da mevcut olması gerektiği vurgulanmıştır.

Yukarıdaki duruma ek olarak burada belirtmek gerekir ki GBT’den kaçma hususunda; polisin kanunlara uygun olacak şekilde aldığı tedbirlere karşı gelme, direnme ya da görev yapmasını engelleme söz konusu olur ise söz konusu durumun niteliğine göre; polisin koruma altına alma, uzaklaştırma ya da yakalama ve gerekli kanuni işlemleri yapma yetkisi vardır.

Konuyla ilgili olarak Yargıtay 5. Ceza Dairesinin E:2014/10023 K: 2018/90 kararında “Başka bir soruşturma kapsamında CMK’nın 135. maddesi uyarınca iletişiminin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınmasına karar verilen …’ın, … İl Emniyet Koruma Şube Müdürü olan sanık … ile yaptığı telefon görüşmesi sırasında yakını olan … hakkında arama kaydı olup olmadığı hususunda bilgi talep etmesi üzerine sanık …’in polis memuru olan …’yü aradığı ve GBT sorgulaması yapmasını istediği, …’den…’ın aranan şahıslardan olmadığını öğrendikten sonra da …’ı arayarak bu bilgiyi verdiği iddia ve kabul olunan olayda, Suç tarihinde hakkında arama kaydı bulunmayan …’ın, bizzat veya avukatı aracılığıyla emniyet birimlerine başvurarak, sanık tarafından …’a iletilen bilgiyi alabileceği, dolayısıyla “hakkında arama kaydı bulunmadığına ilişkin bu bilginin TCK’nın 258. maddesinde sayılan “gizli kalması gereken belge, karar, emir ve diğer tebligat niteliğinde değerlendirilemeyeceği, bu itibarla somut olayda göreve ilişkin sırrın açıklanması suçunun unsurları itibariyle oluşmayacağı…” ifadelerine yer verilmiştir.

Öte yandan Anayasa Mahkemesi Genel Kurulunun Başvuru Numarası: 2014/5671 olan konu ile ilgili verdiği kararda “Başvurucu 30/6/2006 tarihinde Genel Bilgi Toplama (GBT) Sisterni’nde bulunan kaydının silinmesi talebiyle Emniyet Genel Müdürlüğüne müracaat etmiştir. Başvurucunun dilekçesi idarenin ilgili birimleri tarafından başvurucu hakkındaki adli sicil kaydının düzenlendiği İzmir İl Emniyet Müdürlüğüne iletilmiştir. İzmir İl Emniyet Müdürlüğünün 8/8/2006 tarihli yazısıyla Bilgi Toplama Yönergesi (Yönerge) gereğince başvurucu hakkındaki bilgi formlarının iptal edilemeyeceği belirtilmiştir. Bu yazı başvurucuya 26/7/2006 tarihinde tebliğ edilmiştir. Başvurucu, GBT sisteminde bulunan kaydının silinmesi amacıyla İçişleri Bakanlığı aleyhine Ankara 9. İdare Mahkemesinde iptal davası açmıştır. Mahkeme, 11/4/2008 tarihli kararıyla davayı reddetmiştir. Mahkeme kararında İçişleri Bakanlığı Kaçakçılık İstihbarat, Harekat ve Bilgi Toplama Dairesi (KİHBİ) Başkanlığınca çıkarılan 29/3/2005 tarihli Yönerge’de yer alan hükümlere yer verilmiştir. Kararda; kamu güvenliğinin ve suç ve suçluyla mücadelenin etkin şekilde sağlanması amacıyla Yönerge ile bazı suç tiplerinden hüküm giyenler hakkında GBT sistem kaydının nasıl tutulacağının düzenlendiği, Yönerge’nin 9. maddesinin (b) bendinde hırsızlık suçunun da bu suç türleri arasında gösterildiği belirtilmiştir. Bu nedenle hırsızlık suçundan cezalandırılan başvurucu hakkında tutulan GBT sisteminden kaydının silinmesi için yapılan başvurunun reddine ilişkin işlemin hukuka aykırı olmadığı ifade edilmiştir. Başvurucunun temyiz istemi Danıştay Onuncu Dairesinin 23/5/2012 tarihli kararıyla reddedilerek hüküm onanmıştır. Başvurucunun karar düzeltme istemi aynı Dairenin 12/2/2014 tarihli kararıyla reddedilmiştir. Nihai karar, başvurucuya 2/4/2014 tarihinde tebliğ edilmiştir. Başvurucu 17/4/2014 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur. … Özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna oybirliği ile,” ifadelerine yer verilmiştir.