Sanık Kimdir?

Sanık Ceza Muhakemesi Kanununda “Kovuşturmanın başlamasından itibaren hükmün kesinleşmesine kadar, suç şüphesi altında bulunan kişi” şeklinde tanımlanmıştır. Başka bir deyişle ilgili mahkemede kovuşturmanın başlaması ile birlikte hükmün kesinleşmesine kadar geçen süreçte, suç şüphesi altında olan kişi de sanık olarak tanımlanır. Bu bağlamda sanık ne demek sorusu savcılık tarafından hazırlanan iddianamenin ilgili mahkemede dava olarak açılması ile gündeme gelir. Yürütülen bir soruşturma neticesinde şüpheli kişi ile ilgili dava açılmasına sebep olacak nitelikle delil mevcut olduğu zaman savcılık tarafından iddianame düzenlenir ve söz konusu bu iddianame ile yetkili ve görevli Asliye Ceza Mahkemesinde dava açılır. Savcılık makamı tarafından düzenlenen iddianame, mahkeme tarafından kabul edildiğinde ve yargılamaya karar verildiğinde, soruşturma sürecindeki şüpheli olan kişi bu aşamadan itibaren sanık olarak nitelendirilir.

Sanık ne demek sorusu için verilebilecek tanımlardan biri de, mahkemede kovuşturma safhasının başlaması ile hükmün kesinleşmesine kadar geçen süreçte suç şüphesinin bulunduğu kişidir.

Sanık Olan Kişinin Hakları Nelerdir?

Belirtmek gerekir ki sanık olan kişinin bazı hakları mevcuttur. Bu haklar aşağıda sıralanmıştır;

• Sanığa yapılan suç isnadının açık bir şekilde ifade edilerek en kısa sürede izah edilmesi gerekir,
• Sanığın bir avukattan hukuki destek alma hakkı mevcuttur. Eğer söz konusu sanığın avukat tutmak için gereken yeterli düzeyde ekonomik gücü yoksa bu halde baro tarafından sanığa ücretsiz bir avukat görevlendirilir,
• Yakalama faaliyeti ile birlikte özgürlüğü kısıtlanan sanığın söz konusu bu durumu yakınlarına bildirme hakkı mevcuttur,
• Sanığın susma hakkı mevcuttur,
• Sanığın ileri sürülen delillerin toplanmasını talep etme hakkı mevcuttur.

Müşteki Sanık Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki müşteki, Türk Hukuk Sisteminde, yasaların ihlal edilmesi ve bunun sonucu olarak bir suçun doğması halinde söz konusu suçtan ötürü zarara uğrayan kişi olarak tanımlanır. Diğer bir deyişle söz konusu suçun mağduru, hukuki anlamda müşteki olarak adlandırılır. Burada belirtmek gerekir ki müşteki, yalnızca gerçek kişi değil aynı zamanda tüzel kişilerin de sahip olabileceği bir kavramdır. Buna göre; dernek, vakıf, özel ya da kamu şirketi gibi tüzel kişiliklerin de müşteki sıfatına sahip olması mümkündür. Fakat burada tüzel kişilerin, söz konusu suçtan dolayı mağdur olduklarına ilişkin şikayetlerini, yetkili merciler aracılığı ile ifade etmeleri temel şarttır.

Müşteki kavramı ile ilgili olarak burada vurgulanması gereken bir diğer husus ise suça konu teşkil eden şikayet hakkının müşteki tarafından devredilemez oluşudur. Başka bir deyişle Türk Ceza Kanununa çerçevesinde, bir suçtan doğan şikayet hakkı, suçun mağduru olan kişi ya da zarar göreni ile sıkı sıkıya ilişkilidir. Bu nedenle şikayet hakkının bir başkasına ya da tüzel kişiye devredilmesi söz konusu olmaz.

Müşteki kavramı hukuki terminolojide hem bir sıfat olarak hem de mahkeme safhasında kullanılan bir kavramdır. Bir suç dolayısıyla, mahkeme huzuruna çıkan bir kişinin, kendisinin de ilgili suçtan ötürü şikayetçi olması halinde söz konusu bu kişi müşteki sanık olarak ifade edilir. Söz konusu bu kişinin müşteki sanık olarak değerlendirilmesi diğer bir deyişle müşteki sanık sıfatına sahip olabilmesi için bazı haklı sebeplerin mevcut olması gerekir.

Burada belirtmek gerekir ki ilgili kişinin, müşteki sanık sıfatına sahip olması için gereken haklı hukuki gerekçeleri taşımaması durumunda, ilgili kişi müşteki sanık olarak değil sadece sanık olarak isimlendirilir. Daha önce de belirttiğimiz gibi kişinin müşteki sanık sıfatını haiz olabilmesi için mevcut suçun mağduru olması gerekir.

Mağdur Sanık Nedir?

Öncelikle burada mağdur kavramını açıklamak gerekirse; mağdur, bir eylem sebebiyle haksızlığa uğrayan kimsedir. Diğer bir deyiş ile kendisine karşı suç işlenen özneyi, suça konu teşkil eden olayın muhatabını ifade eden kavram mağdur kavramıdır. Burada belirtmek gerekir ki herhangi bir suçun mutlaka bir mağduru ya da mağdurları vardır. Mağdurun, herhangi bir suçtan dolayı gördüğü zararın niteliği ise; fiziksel, ruhsal, zihinsel ya da ekonomik olabilir.

Mağdur sanık ile ilgili olarak ifade edilmesi gereken bir diğer önemli husus da tıpkı fail gibi mağdurun da yalnızca gerçek kişi olabileceği hususudur. Buna ek olarak mağdurun söz konusu suça sebep olan eylemin işlenmesi sırasında yaşıyor olması gerekir. Öte yandan belirtmek gerekir ki mağdurun, insan dışında; devlet, aile, kişi toplulukları, tüzel kişiler gibi kurum ve organlar olması söz konusu değildir. Sayılan tüm bu tüzel kişi ya da kurumlar suçun mağduru değil zarar göreni olabilirler.

İlgili suç belirli bir kişi ya da kişi grubunu hedef alıyor ise söz konusu suçun mağduru hedef alınan kişi ya da kişilerdir. Bu duruma ek olarak suçun konusu toplumu oluşturan bireyler de olabilir. Söz konusu bu halde mağdur toplumu oluşturan bireylerin tümü olur.

Yukarıda yer alan mağdur açıklamasından yola çıkarak mağdur sanığı, suç teşkil eden herhangi bir olayın suç nezdinde hem sanık ya da şüphelisi hem de mağduru olan kişi olarak tanımlayabiliriz. Olaya ilişkin şikayetçi olmayan mağdur, soruşturma safhasında mağdur şüpheli, kovuşturma esnasında ise mağdur sanık sıfatına sahip olandır.