İtiraz Kanun Yolu Nedir?

Kural olarak hakimin kararlarının ardından kanunda açıkça gösterilen hallerde mahkeme kararlarına karşı olarak üst merciye yapılan ve hukuki niteliği açısından bir kanun yolu olan başvuru itiraz kanun yoludur. Hakim kararlarının yanında Cumhuriyet savcısı tarafından verilmiş olan kararlar için de hukuka aykırı olma gerekçesi ile bir üst merciye itiraz başvurusunda bulunulabilir. Fakat burada belirtmemiz gerekir ki; Cumhuriyet savcısı tarafından verilen kararlara yapılan itiraz hukuki niteliği açısından itiraz kanun yolu şeklinde kabul edilmez. Ceza muhakemesindeki düzenlemeler çerçevesinde savcılık tarafından verilen kararlara karşı şüpheli ya da sanık olan kişinin yapacağı itiraz hakkına hukuki çare denilmekte iken, mahkeme ya da hakim tarafından verilen kararlara karşı başvurulan itiraz hakkına ise itiraz kanun yolu denilir. Burada kanun yolu deyimi; şüpheli ya da sanık olan kişinin daha geniş koruma ve güvence altında olmasını sağlayan bir ceza muhakemesi aracıdır.

Burada belirtmemiz gerekir ki; itiraz kanun yoluna başvurulması halinde şahsın aleyhinde verilen kararların kesinleşmesi engellenir. Ceza Muhakemesi Kanunu 267. ve 271. maddeleri arasında itiraz kanun yolu ile ilgili düzenlemeler yer alır. Söz konusu kanun maddelerine yazımızın çeşitli bölümlerinde yer verilmiştir.

İtiraz Kanun Yoluna Başvuru Süresi Nedir?

Hakim, Cumhuriyet savcısı ya da mahkeme tarafından verilen kararların tefhim ya da tebliğ edilmesinden itibaren itiraz kanun yoluna başvuru yapma süresi 7 gündür.

İtiraza konu olan karar, itiraz etme hakkına sahip olan kişinin yoluğu sırasında verilmiş ise söz konusu kişiye bu kararın tebliğ edilmesi gerekir. Buna göre itiraz süresi de söz konusu tebliğden itibaren başlar. Ancak söz konusu karar ilgili kişinin yüzüne karşı verilmiş ise; 7 günlük itiraz süresi ilgili kararı tefhim diğer bir deyişle kişinin öğrendiği günden itibaren işlemeye başlar.

Ceza Muhakemesi Kanunu 173. maddede yer alan düzenlemeye göre; Cumhuriyet savcısı tarafından verilen kovuşturmaya yer olmadığına dair karar ve kamu davasının ertelenmesi kararı aleyhine söz konusu suçtan zarar gören kişiye yapılan tebliğin ardından 15 gün içerisinde itiraz kanun yoluna başvuru yapılabilir.

İtiraz Kanun Yoluna Kimler Başvurabilir?

İtiraz kanun yoluna kimlerin başvuru yapabileceğine dair düzenleme Ceza Muhakemesi Kanunu 260. maddede yer alır, ilgili maddeye aşağıda yer verilmiştir;

Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 260

1. Hâkim ve mahkeme kararlarına karşı Cumhuriyet savcısı, şüpheli, sanık ve bu Kanuna göre katılan sıfatını almış olanlar ile katılma isteği karara bağlanmamış, reddedilmiş veya katılan sıfatını alabilecek surette suçtan zarar görmüş bulunanlar için kanun yolları açıktır.
2. (Değişik: 18/6/2014-6545/73 md.) Ağır ceza mahkemelerinde bulunan Cumhuriyet savcıları, ağır ceza mahkemesinin yargı çevresindeki asliye ceza mahkemelerinin; bölge adliye mahkemesinde bulunan Cumhuriyet savcıları, bölge adliye mahkemelerinin kararlarına karşı kanun yollarına başvurabilirler.
3. Cumhuriyet savcısı, sanık lehine olarak da kanun yollarına başvurabilir.

Yukarıda verilen kanun maddesine ek olarak söz konusu durumla ilgili diğer kanun maddeleri aşağıda verilmiştir;

• Cumhuriyet savcısının kararlarına karşı; mağdur, suçtan zarar gören ve şüpheli itiraz kanun yoluna gidebilir. (Ceza Muhakemesi Kanunu madde 91/5, Ceza Muhakemesi Kanunu madde 73)
• Avukat, müdafiliğini veya vekilliğini üstlendiği kişilerin açık arzusuna aykırı olmamak koşuluyla itiraz kanun yoluna başvurabilir. (Ceza Muhakemesi Kanunu madde 261).
• Şüpheli veya sanığın kanuni temsilcisi ve eşi; şüpheli veya sanığa açık olan itiraz kanun yoluna başvurma hakkını, itiraz süresi içinde bizzat kendileri kullanabilirler. (Ceza Muhakemesi Kanunu madde 262).
• Yakalama işlemi ile gözaltı kararı ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının kararına karşı; yakalanan kişi, müdafii veya kanunî temsilcisi, eşi ya da birinci veya ikinci derecede kan hısımı, hemen serbest bırakılmayı sağlamak için sulh ceza hâkimine başvurabilir. (Ceza Muhakemesi Kanunu madde 91/5).

Tutuklu İtiraz Kanun Yoluna Nasıl Başvurabilir?

Tutuklu halde olan şüpheli ya da sanığın itiraz kanun yoluna nasıl başvurması gerektiği ile ilgili düzenleme Ceza Muhakemesi Kanunu 263. maddede yer alır ve ilgili maddeye aşağıda yer verilmiştir.

Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 263

1. Tutuklu bulunan şüpheli veya sanık, zabıt kâtibine veya tutuklu bulunduğu ceza infaz kurumu ve tutukevi müdürüne beyanda bulunmak suretiyle veya bu hususta bir dilekçe vererek kanun yollarına başvurabilir.
2. Zabıt kâtibine başvuru hâlinde, kanun yollarına başvuru beyanı veya dilekçesi ilgili deftere kaydedildikten sonra bu hususları belirten bir tutanak düzenlenerek tutuklu bulunan şüpheli veya sanığa bir örneği verilir.
3. Kurum müdürüne başvuru hâlinde ikinci fıkra hükmüne göre işlem yapılarak, tutanak ve dilekçe derhâl ilgili mahkemeye gönderilir. Zabıt kâtibi başvuruyu ilgili deftere kaydeder.
4. Zabıt kâtibi veya kurum müdürü tarafından ikinci fıkra hükmüne göre işlem yapıldığı zaman kanun yolları için bu Kanunda belirlenen süreler kesilmiş sayılır.

İtiraz Dilekçesi Nereye Verilir?

İtiraz kanun yolu usulü ve itirazı inceleme mercileri ile ilgili düzenleme Ceza Muhakemesi Kanunu 268. maddesinde yer alır ve ilgili maddeye aşağıda yer verilmiştir.

Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 268

1. Hâkim veya mahkeme kararına karşı itiraz, kanunun ayrıca hüküm koymadığı hâllerde 35 inci maddeye göre ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde kararı veren mercie verilecek bir dilekçe veya tutanağa geçirilmek koşulu ile zabıt kâtibine beyanda bulunmak suretiyle yapılır. Tutanakla tespit edilen beyanı ve imzayı mahkeme başkanı veya hâkim onaylar. 263 üncü madde hükmü saklıdır.
2. Kararına itiraz edilen hâkim veya mahkeme, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir; yerinde görmezse en çok üç gün içinde, itirazı incelemeye yetkili olan mercie gönderir.
3. İtirazı incelemeye yetkili merciler aşağıda gösterilmiştir:

• a) (Değişik: 18/6/2014-6545/74 md.) Sulh ceza hâkimliği kararlarına yapılan itirazların incelenmesi, o yerde birden fazla sulh ceza hâkimliğinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen hâkimliğe; son numaralı hâkimlik için bir numaralı hâkimliğe; ağır ceza mahkemesinin bulunmadığı yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine; ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, en yakın ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine aittir.
• b) (Değişik: 18/6/2014-6545/74 md.) İtiraz üzerine ilk defa sulh ceza hâkimliği tarafından verilen tutuklama kararlarına itiraz edilmesi durumunda da (a) bendindeki usul uygulanır. Ancak, ilk tutuklama talebini reddeden sulh ceza hâkimliği, tutuklama kararını itiraz mercii olarak inceleyemez.
• c) Asliye ceza mahkemesi hâkimi tarafından verilen kararlara yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine ve bu mahkeme ile başkanı tarafından verilen kararlar hakkındaki itirazların incelenmesi, o yerde ağır ceza mahkemesinin birden çok dairesinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen daireye; son numaralı daire için birinci daireye; o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi varsa, en yakın ağır ceza mahkemesine aittir.
• d) Naip hâkim kararlarına yapılacak itirazların incelenmesi, mensup oldukları ağır ceza mahkemesi başkanına, istinabe olunan mahkeme kararlarına karşı yukarıdaki bentlerde belirtilen esaslara göre bulundukları yerdeki mahkeme başkanı veya mahkemeye aittir.
• e) Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kararları ile Yargıtay ceza dairelerinin esas mahkeme olarak baktıkları davalarda verdikleri kararlara yapılan itirazlarda; üyenin kararını görevli olduğu dairenin başkanı, daire başkanı ile ceza dairesinin kararını numara itibarıyla izleyen ceza dairesi; son numaralı daire söz konusu ise birinci ceza dairesi inceler.