Türk Hukukunda Haksız Tahrik

Haksız tahrikin tanımı Türk Ceza Kanunu madde 29’da yapılmıştır.

‘Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.’

Haksız Tahrik İndiriminin Şartları

Bu madde ayrıntılı olmaktan ziyade genel bir tanım şeklinde yapıldığından haksız tahrikin şartları Yargıtay kararlarında daha net anlaşılmaktadır. Buna göre haksız tahrik için, haksız tahriki oluşturan bir fiil bulunmalı ve bu fiil haksız bir fiil olmalıdır. Bunun için mağdurun kendisine yönelik gelecekte bir haksız fiil gerçekleştireceğini tahmin ettiğinden bahisle suç işleyen kişi haksız tahrik sebebiyle ceza indiriminden yararlanamayacaktır.

Haksız olan fiilin suç işlendiği sırada mevcut olması gerekir. Mağdurun geçmişi, aralarındaki ilişki ve mağdurun daha önce işlediği suçların mevcudiyeti gibi sebepler faile yönelen bir eylem olmadığı sürece haksız tahrik açısından geçerli sayılmaz. Yargıtay'a göre haksız tahrik teşkil eden fiilin üçüncü unsuru da haksız fiilin faile yönelik olmasıdır. Buradan anlaşılması gereken haksız fiilin direkt olarak faile yönelmesi değildir. Haksız fiil sonucunda failin yakınlarının zarar görmesi de somut olayın şartlarına bakılarak failde hiddet veya şiddetli elem oluşturduğuna kanaat getirilirse fail haksız tahrik indiriminden yararlanacaktır.

Failin hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında olup olmadığı da somut olaylar üzerinden karar verilecek olsa da genel olarak failin kendisine yönelen haksız fiilden dolayı haksız fiili bizzat gerçekleştiren kişiye karşı bir suç işlemesi durumunda haksız tahrik indiriminden yararlanabileceği söylenebilir. Bu durumda araya uzunca bir süre girmesi veya daha sonra haksız fiilden değil de başka bir eylemden dolayı mağdura karşı suç işlenmesi durumunda haksız fiil şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediğini hakim inceleyecektir. Mağdura karşı bir suç işlemeyi zaten önceden tasarlamış olan fail haksız tahrik indiriminden faydalanamamalıdır.

Burada bir diğer husus haksız hareketin ilk kimden geldiğidir. Haksız hareket ilk olarak failden gelmişse tabiatıyla haksız tahrik indirimi söz konusu olmaz. İlk haksız hareketin kimden geldiği şüpheye yer bırakmayacak şekilde anlaşılamıyorsa ‘şüpheden sanık yararlanır’ ilkesine müteakip haksız fiil indirimine gidileceği Yargıtay kararlarından anlaşılmaktadır.

Haksız fiilin mağdurdan kaynaklanması gerekir. Üçüncü bir kişinin faile ya da yakınlarına yönelik haksız fiilinden dolayı mağdura karşı yapılan eylem haksız tahrik indiriminden faydalanılmasına engeldir.

Haksız tahrikte dengelerin bozulması durumu ortaya çıkabilir. Her ne kadar failin ilk haksız eylemi gerçekleştirmesi durumunda haksız tahrik indiriminden faydalanamayacağı düşünülse de, ilk haksız hareketi fail başlatmış olmasına rağmen mağdurun orantısız tepkisinin yanında failin haksız hareketi daha hafif kalmış olabilir. Bu durumda failin haksız tahrik indiriminden yararlanma ihtimali gündeme gelebilir.

Haksız fiilin varlığı konusunda hataya düşen fail haksız tahrik indiriminden faydalanır. Fail kendisine veya yakınlarına karşı mağdurun bir haksız fiil işlediğine inanıp, ruhsal durumunda büyük bir değişiklik yaşayarak hiddet ve elemin etkisiyle mağdura bir zarar verdiğinde haksız tahrik indiriminden yararlanır. Düştüğü hatanın kaçınılmaz bir hata olması gerekir. Bunun araştırması failin kişisel özelliklerine ve duruma göre somut olay üzerinden incelenerek bakılır.

Haksız tahrik ile meşru müdafaa bazen birbirine karıştırılabilmektedir. Meşru müdafaa durumunda fail hiç ceza almamaktadır. Haksız tahrik ceza sorumluluğunu azaltan bir indirim sebebidir.

Haksız Tahrik Durumunda Ceza İndirim Oranı

Haksız tahrik durumunda failin alacağı müebbet hapis cezası ağırlaştırılmış müebbet cezası ise bunun yerine on sekiz yıldan yirmi dört yıla; müebbet hapis cezası ise on iki yıldan on sekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde ceza indirimi, verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.

Uygulamada Haksız Tahrik İndirimi

Yargıtay'ın haksız tahrik indirimi uygulanması gerektiği halde uygulanmamasından kaynaklı bozma kararı verdiği bazı kararlar vardır. Örneğin sanığın, maktülün daha önce kendisine saldırılarda bulunduğu için gece vakti karşılaştıkları sırada elini cebine götürdüğünü görmesinin ardından öldürme eylemini gerçekleşmesine haksız tahrik indirimi uygulanmadan karar verilmesi bozma sebebi olmuştur. Burada kaçınılmaz hatanın varlığı sebebiyle bozma kararı verilmiştir.

Bir kararında da yakınına karşı cinsel saldırıda bulunan kişiye karşı üzerinden 25 yıl geçmesine rağmen öldürme fiilini gerçekleştiren sanık hakkında haksız tahrik hükmünün uygulanması gerektiğine karar vermiştir.