Kamu Davası Nedir?

Kamu davası; Cumhuriyet savcısı tarafından kamu adına açılan davadır. Burada korunmak istenen unsur kamu düzeni, kamu sağlığı, genel ahlak gibi toplumu ilgilendiren konulardır. Söz konusu bu konularda suç işlenmesi halinde kamunun ya da devletin zarar görmesi halinde işlenen bu suçun cezalandırılması amaçlanır. Kamu düzeni, kamu sağlığı, genel ahlak gibi toplumu ilgilendiren konularda suç işlenmesi halinde eğer söz konusu suç şikayete tabi suçlardan ise şikayet şartının gerçekleşmesiyle ya da takibi şikayete tabi olmayan suçlardan ise savcılık makamının suç haberinin alınması üzerine o suçla ilgili gerekli incelemeler yapılır. Takibi şikayete bağlı olmayan suçlarda Cumhuriyet savcısı suç haberini öğrendiğinde kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek için gerekli olan araştırmayı yapar. Burada belirtmek gerekir ki savcılık makamı her ihbarı araştırmaz, somut olaylarla ilişkilendirilebilen ihbarlara bu anlamda önem verilir. Cumhuriyet savcısı tarafından yapılan araştırmalar sonucunda yeterli şüphenin ve kamu davası açmak için gerekli olan koşulların oluşması durumunda savcılık makamı tarafından Ceza Muhakemesi Kanunu 170. maddesi çerçevesinde bir iddianame düzenlenir.

Kamu Davasının Açılması Nasıl Olur?

Öncelikle belirtmek gerekir ki; Ceza Muhakemesi Kanunu çerçevesinde kamu davasını açmakla görevli olan kişi Cumhuriyet savcısıdır. Kamu davasının mecburiliği ilkesi çerçevesinde işlenen ilgili suça dair şüpheye yeteri düzeyde kanaat getirilmiş ise dava açılır. Bu bağlamda eğer Cumhuriyet savcısı suç işlendiğine dair bilgiyi alır almaz kendisi ve kolluk kuvvetleri aracılığı ile yapmış olduğu araştırmalar sonucunda ulaştığı delillerin değerlendirilmesi ile yeterli şüpheye ulaşılması durumunda Ceza Muhakemesi Kanununun 170. maddesinde belirlenmiş olan usullere göre iddianame düzenlenir. Söz konusu düzenlenen bu iddianame yetkili ve görevli ceza mahkemesine sunulur. Bu iddianamenin yetkili ve görevli ceza mahkemesi tarafından kabul edilmesinin ardından dava görülmeye başlanır.

Kamu Davasının Açılmasında Takdir Yetkisi Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki; yukarıda bahsettiğimiz gibi kamu davası açılması için yeterli şüphenin mevcut olduğu bazı durumların varlığı halinde dahi Cumhuriyet savcısının kamu davasını açıp açmama konusunda takdir yetkisi vardır. Fakat söz konusu bu yetki sınırsız değildir. Savcılığın bu yetkisi Ceza Muhakemesi Kanununda sınırlı olarak belirlenmiştir.

Cumhuriyet savcısı tarafından yapılmış olan incelemeler ve değerlendirmeler sonucunda kanunda belirtilen özel durumların varlığı halinde dava açılması için gerekli olan şüpheye ulaşılmış olsa da cumhuriyet savcısı kamu davasının açılmamasında yarar görür ise takdir yetkisini kullanarak kamu davası açmayabilir. Söz konusu yetkinin Cumhuriyet savcısı tarafından hangi durumlarda kullanılabileceği Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 171. Maddesinde belirlenmiştir. İlgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 171

(1) Cezayı kaldıran şahsî sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasını gerektiren koşulların ya da şahsî cezasızlık sebebinin varlığı halinde, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığı kararı verebilir.

(2) (Değişik:17/10/2019-7188/19 md.) Uzlaştırma ve ön ödeme kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, Cumhuriyet savcısı, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilir. Suçtan zarar gören veya şüpheli, bu karara 173 üncü madde hükümlerine göre itiraz edebilir.

(3) Kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilebilmesi için;

• a) Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkûm olmamış bulunması,
• b) Yapılan soruşturmanın, kamu davası açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi,
• c) Kamu davası açılmasının ertelenmesinin, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olması,
• d) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı ve Cumhuriyet savcısı tarafından tespit edilen zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, koşullarının birlikte gerçekleşmesi gerekir.

(4) Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmediği takdirde, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmesi halinde kamu davası açılır. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez.

(5) Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir.

(6) (Ek:17/10/2019-7188/19 md.) Bu madde hükümleri;

• a) Suç işlemek için örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar,
• b) Kamu görevlisi tarafından görevi sebebiyle veya kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen suçlar ile asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar,
• c) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar, hakkında uygulanmaz.

Kamu Davası Açılmasının Ertelenmesi Nedir?

Daha önce de belirttiğimiz gibi kamu davasının mecburiliği ilkesi gereği cumhuriyet savcısı bir suç işlendiği bilgisine ulaştığı zaman söz konusu bu durumu araştırmak, delilleri toplamak ve kamu davası açmak zorundadır. Fakat burada vurgulamak gerekir ki kamu davasının açılmasının ertelenmesi söz konusu bu ilkenin bir istisnasını oluşturur. Ceza Muhakemesi Kanunu ile belli şartların mevcut olması durumunda, kamu davasının açılması ertelenmesi imkanı verilmiştir. Söz konusu süre zarfında soruşturma askıya alınır. Erteleme süresi olan 5 yıllık süre içinde failin kasıtlı bir suç işlemediği takdirde, cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verir. Öte yandan davalının erteleme süresi içinde kasıtlı şekilde bir suç işlemesi halinde kamu davası açılır. Burada vurgulamak gerekir ki söz konusu bu erteleme süresince zamanaşımı işlemez.