Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçu Nedir?

Türk Ceza Kanunu’nun 188. maddesi uyuşturucu ya da uyarıcı madde imal ve ticareti ile ortaya çıkan suçu ve bu suçun cezasını düzenler. Bu maddede uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin neleri kapsadığı tanımlanmamıştır ve maddeler tek tek gösterilmemiştir. Bu durumun sebebi ise bu maddelerle aynı etkiyi yapan tıbbi ilaç ya da kimyasal sentetiklerin de kötüye kullanılması durumunda yaptırım uygulanmaya açık olmasını sağlayarak sosyal savunma mekanizması oluşturmaktır. Bu şekilde kişi üzerinde uyuşturucu ya da uyarıcı etkisi yapabilecek bütün maddeler bu suçun konusu halini alır.

Türk Ceza Kanunu (TCK) Madde 188

(1) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve iki bin günden yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

Bu maddede uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin ruhsatsız ya da ruhsata aykırı bir şekilde üretilmesi, imal edilmesi, ithal edilmesi ya da ihraç edilmesi suç tanımlaması içerisine alınır. Ancak bu suçun işlenmesi durumunda ortaya çıkan net kazanç çoğu zaman takip edilebilir değildir. Buna ek olarak ortaya çıkan kazancın müsaderesi de bu durumda mümkün olmaz. Tüm bu nedenlerle söz konusu uyuşturucu ya da uyarıcı madde imal etme, ithal veya ihraç etme suçunda hapis cezasına ek olarak adli para cezasının uygulanması da uygun görüşmüştür.

(2) Uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı fiilinin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla bu ülkede yapılan yargılama sonucunda hükmolunan cezanın infaz edilen kısmı, Türkiye’de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılacak yargılama sonucunda hükmolunan cezadan mahsup edilir.

Bu maddede milletlerarası ceza hukuku kurallarına uyuşturucu ve uyarıcı maddelerle ilgili suçlar çerçevesinde yer verilmiştir. Bilindiği üzere uyuşturucu ve uyarıcı madde ülkeler arası geçişler yaparak piyasaya sürülür. Bu maddeye göre, uyuşturucu ya da uyarıcı maddelerin bir ülkeden ihraç hali başka bir ülke için ithal olma halini oluşturur. Örneğin Türkiye’den uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı söz konusu olduğunda maddeyi ithal eden ülke konumundaki ülkenin uyuşturucu ya da uyarıcı maddenin ithal edilmesi üzerine yaptığı yargılama sonucunda verilen hüküm, maddelerin ihraç edildiği ülke olan Türkiye’nin uyuşturucu ya da uyarıcı madde ihracı nedeniyle yargılama yapmasına engel hal oluşturmaz. Bu şartlarda uyuşturucu ve uyarıcı madde imal ya da ticareti suçu non bis in idem kuralına bağlı kalınarak milletlerarası sahada da geçerlilik kazanmış olur.

(3) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.(Ek cümle: 18/6/2014 – 6545/66 madde) Ancak, uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren veya satan kişiye verilecek hapis cezası on beş yıldan az olamaz.

Bu maddede uyuşturucu ya da uyarıcı maddelerin ticaretiyle alakalı çeşitli eylemler ayrı suç olarak tanımlanır. Bu durumda uyuşturucu ya da uyarıcı maddelerin ruhsatsız ya da ruhsata aykırı biçimde Türkiye içerisinde satılması, satışa arz edilmesi, başkalarına verilmesi, nakledilmesi, depolanması veya kazanç sağlamak amacıyla satın alınması, kabul edilmesi ya da bulundurulması TCK 188. maddenin yukarıda yer alan bir ve ikinci fıkraları uyarınca ayrı bir suç oluşturur. Oluşan bu suç nedeniyle yine yukarıda bir ve ikinci fıkralarda tanımlanan suçlarda olduğu gibi hapis cezasına ek olarak adli para cezası da öngörülür.

(4) (Değişik: 27/3/2015-6638/11 madde)

• a) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, sentetik kannabinoid ve türevleri veya baz morfin olması,
• b) Üçüncü fıkradaki fiillerin; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi, hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.

Bu maddeye göre uyuşturucu olarak tanımlanan maddenin eroin, kokain, morfin ya da baz morfin olması durumunda, yukarıda yer alan TCK 188. maddenin 1. ve 3. fıkralarında tanımlanan suçların nitelikli unsuru oluşur ve bu maddeler uyarınca verilecek cezaların artırılması gerekir.

(5) (Değişik: 18/6/2014 – 6545/66 madde) Yukarıdaki fıkralarda gösterilen suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır.

Bu maddeye göre uyuşturucu ya da uyarıcı madde imal etmek suretiyle ya da bu maddelerin ticaretini yapmak suretiyle işlenen suçların bir örgüt faaliyeti çerçevesine girmesi durumunda yukarıdaki maddeler uyarınca verilecek cezalarda artırıma gidilir. Bu şartlarda suç işlemek amacıyla oluşturulan örgütlerden ya da oluşturulan bu örgütleri yönetmek veya bu örgütlere üye olmaktan dolayı da ayrıca cezaya hükmolunur.

(6) Üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından da yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanır. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/22 madde) Ancak, verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.

Bu maddeye göre yukarıdaki fıkralarda yer alan ve uyuşturucu ya da uyarıcı madde imal etme ya da ticaretini yapma suçlarıyla ilgili üretimin resmi izne tabii makamların onayıyla yapılması ya da satılması, yetkili hekim tarafından düzenlenmiş reçeteye bağlı olan aynı zamanda uyuşturucu ya da uyarıcı etki oluşturan her türlü madde için de uygulanması kabul edilmiştir.

(7) Uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmamakla birlikte, uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan maddeyi ülkeye ithal eden, imal eden, satan, satın alan, sevk eden, nakleden, depolayan veya ihraç eden kişi, sekiz yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

Bu maddeye göre direkt olarak uyuşturucu ya da uyarıcı bir etkisi olmamakla birlikte bu maddelerin üretilmesinde kullanılan ve ithal edilmesi ya da imal edilmesi resmi makamların onayına tabii olan maddelerin; ülke içerisine sokulması, imali, satışı, satın alınması, nakli, depolanması ya da ihracı ayrı bir suç olarak tanımlanır. Bu maddenin ana konusu uyuşturucu ya da uyarıcı bir etkisi olmaksızın bu etkiyi üretecek maddelerin üretiminde kullanılan hammaddelerin ithal edilmesi ya da üretilmesinin çeşitli izinlere ve onaylara bağlı olmasıdır. Maddede söz edilen suç seçimlik hareketli bir suç olmakla birlikte bu hareketlerden birinin gerçekleşmesi durumunda suç oluşmuş olur.

(8) Bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.

Bu maddede uyuşturucu ya da uyarıcı maddelerle ilgili suçların hangi meslekler için nitelikli hal alacağı açıklanmıştır. Buna göre hekim, diş hekimi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire vb. gibi sağlık hizmeti veren ya da kimya bilimi ve ecza ticaretini gerçekleştiren kişilerce işlenmesi bu suçlar için nitelikli tanımlamasının oluşumuna neden olur. Suça nitelik unsurunun dahil olmasıyla verilecek ceza da bu hükme göre artırılır.